KAPTAN - Attila İLHAN

KAPTAN

1

eflatun gözlerin olduğunu bilmiyordum

gece yarısını yaşamaktan yorgunum

ayazın avucunda unutmuştun ellerini

önünden geçtiğim halde beni tanımadın

ben değiştim biliyorum hem sakal bıraktım

şiirlerim külrengi kumrular gibi uçuyorlar

bakır çalığı göklere katiyen tahammülüm yok

hele paris’in gökleri aklımı başımdan alıyor

bana seni senden evvelki poitiers’li kızı hatırlatıyor

ayazın avucunda unutmuştun ellerini

karanlığın arkasında kıvılcım gözlü orospular

gölgelerine yaslanmış evliya gibi bekliyorlar

ışıklar kırmızı yandığı zaman duracaksın

ben değiştim biliyorum hem sakal bıraktım

soğuk gözlerinde buğulanmıştı ölsen tanıyamazdın

hatta ricardo bile hani vatansız ricardo

burnumun dibinden geçti geçen gün beni tanıyamadı

oysa au vieux châtelet’de akşam sabah beraberdik

üçümüz viyana kahvesi ve sıcak rom içerdik

üstelik o krapfen severdi güzel olurmuş rivayet

neden ve nasıl sevdiğini anlayamadım gitti

yalnızlıktan da kurtulup yalnız kalmak isterim

montmartre metrosu civarında seni gözden kaybettim

o zenci yine arkanda mıydı hiç dikkat etmedim

ağzında yoksul bir ıslık ıslak bir cıgara gibi

sidney bichet’nin caz havalarını çiğneyip tüküren

o saklasın varsın seni sevdiğini biliyorum ben

yüzünün renginden geliyor bütün üzüntüsü

bir gazete aldım ama evde okuyacağım

kahvelerden birine girip bir grog ısmarlasam

seni öldürmek için çareler tasarlasam

sükût bembeyaz buz tutsa bıyıklarımda

mağrur bir totem gibi sussam konuşmasam

ve türküm kaybolsa sessizliğin hırçın türküsü

ve ben unutulsam yazdığım şiirler

senin için yazdıklarım herkes için yazdıklarım

eski padişahlar gibi unutulsa birer birer

ve ben seni unutsam hiç hatırlamasam hiç mi hiç

ihanetini hatırlamasam şehvetini hatırlamasam

ellerim oldum olasıya seni unutsalar

yarı gecenin içinden bir zenci süt beyaz bakıyor

rue lafayette’de dünden bugüne geçiyorum

eflâtun gözlerini bir grog kadehinde unuttum

2

bu geminin yelkenlerine herifin biri paris yazmış

luxembourg garı’nın dirseğindeki çiçekçiyi bileceksin

yeşil muşamba ceketli sarışın küskün kızcağız

en dokunulmaz kızı en temizi fikrimce paris’in

pablo’ya sorsanız bir taksi şoförüyle yatıyor

pablo!.. ah pablo!.. onunla bir tanışsanız

önüne gelene salamança’dan bir şeyler anlatıyor

babasını orda bir duvar dibinde bırakmış

halbuki konuştuğu zaman fransız sanırsınız

saint-michel’de bir talebe kahvesindeyim

gündüz olduğu halde bütün ışıkları yakmışlar

bir cumartesi günü saat dört buçuğa beş var

ellerim kırılsa ben senin için bu şiirleri yazmasam

dinamit taşırmış gibi gözlerini taşımasam

avanue vagram’da bir akşam yeter bana ağustos’ta

yapraklara serilmiş yirmi beş franklık yıldızlar

bir mısra yeter geceleyin bir tren gibi pırıl pırıl

sen kendine yetmiyorsun hiç kimse sana yetmiyor

birini bitirmeden aklın öteki yolculukta

dün gece chatelet’de metro’nun yanı başında durdum

yağmur bilmediğim başka bir gökten yağıyordu

yağmur saint-jacques kulesine doğru yağıyordu

yanımda olduğun zaman her zamankinden yalnızım

şimdi bir nefeste café de l’écluse’ü hatırladım

seine kıyısındaki küçük nehir kahvesini

kapısında bir gemici feneri asılmış duruyor

seine gemicileri her akşam burada toplanırlar

onlar için birtakım maceralar düşünürüm

sine sanki petrolmüş gibi iştahlı ve obur akıyor

dupont’daki kızlar yalnız cıgara içerek yaşıyorlar

utrillo’nun bir sokağından seni çektim çıkardım

elin yüzün kirlenmiş üstün başın toz içinde

sana mardi gras için bir japon maskesi aldım

sen bana kaptan diyorsun herkes bana kaptan diyor

sahici bir kaptanmışım gibi tükürüyorum

3

yalın kılıç bir kasım sabahını paris’te yaşadım

sokaklarda sonbahar şiirleri salkım salkım

faubourg saint-denis’de işte yine pazar kurulmuş

beş franga çorba içtiğimiz julien’in kapısı önünde

kırmızı ve siyah ve sarı saçlı bir kadın durmuş

muzaffer patatesler satıyor üç renkli neşesi içinde

camların arkasında ekmekçi kızlar mavi beyaz

raflarda uzun uzun herifler gibi taze ekmekler

üstüne bir yağmur yağdırmak hevesi uyanır içinde

ben bu mısraları yazarım tout-va-bien kahvesinde

concorde’da bütün fıskiyeler birden ayaklanacak

gri bir demir gibi ensende hissedeceksin ebemkuşağını

paris’in göklerinden uzanıp bir yıldız kopardım

kırmızı bir karanfilmiş gibi yıldızı saçlarına taktım

on beş dakika sonra bordeux’ya bir tren kalkacak

garın merdivenlerinde benim için ağlayacaksın

ellerim yağmura açılmış sakallarım ıslak

ben ki cehennemde bir allah gibi yalnızım

st-vincent de paul kilisesi benim otelin arkasına düşer

saat kulesi her gece uyur uykumdan uyandırıyor

her seferinde seni tekrar bordeaux’ya yolcu ediyorum

saadetin ıstırap çekmek olduğunu ben keşfettim

çarmıhta bir isa gibi ben ıstırap çektim

bir sulfat acılığı sinerse parmaklarına şiirlerimden

gözyaşları sinerse eğer küstahça kafiyeli

anla ki ölümle hayat arasında zaman gibi mesudum

kendimi öldürecek haldeyim seni öldürecek saadetimden

dona-maria! bir kahvede isyan halinde bulduğum

çekik gözleriyle ermenice küfürler yazıp çizen çocuk

sen! bordeaux’ya yorgun bir flamingo gibi yolladığım

geceleri benim için dua etmelisiniz

renault’daki grevciler toptan sokağa atıldılar

paris’in duvarlarını boydan boya afişler kapladı

seni hatırladıkça bir kadeh armagnac içerim

armagnac demek yirmi beş damla gözyaşı demekmiş

demek her akşam yirmi beş damla gözyaşı içerim

senin dağlardan ve sarhoşlardan korktuğunu bilirim

bebn sarhoş olduğum zaman korkmuyorsun hiç korkmuyorsun

gözlüklerim kırılmasın diye sakladığını bilirim

kalbim bakır bir mangır gibi boynuma asılmış

ondan kurtulmak için sürgünlere gitmeye razıyım

nehir gemilerinde muçoluk etmeye ölmeye

seni terk etmeye razıyım parasız pulsuz çekip gitmeye

kur’andaki bütün belalara tevrattaki bütün belalara

ibranice öğrenmeye razıyım hapis yatmaya

kalbim yüzünden madem ki ellerimi parçaladım

kalemimi kırdım hayatımı çiğnedim ağladım

madem ki en büyük düşmanım kalbim benim kendimim

onu inkar ediyorum kalbimi inkar ediyorum

geceleri benim için dua etmelisiniz

üçüncü paralelde eski bir dünya gibi batacağım

malgaş halkı birkaç yüzyıl hikâyemi anlatacak

4

cenova’ya indiğim zaman seni katiyen göremezdim

aklım başımda değildi küfür gibi huzursuzdum

herkes beni unutmuştu ben kimseyi unutmamıştım

zehra’yı unutmamıştım allahsız gözlerini unutmamıştım

sol böğrüme sanki çıplak bir hançer saplamışlardı

şimdi benim gözlerim paris’te marivaux sinemasında

bir çift kara maça gibi yorgun ve uykusuz

ellerim derseniz marsilya’da garsonla hesaplaşıyor

martini-cin seksen frank on frank da servis

kalbim derseniz onun nerede olduğunu bilmiyorum

ağlıyorum onun nerede olduğunu bilmiyorum

hiç kimse kalbimin nerede olduğunu bilmiyor

nihayet seni terk edip gitti diyebilirsiniz

benim acılarım ilahlar gibi şiirlerimi doğuruyorlar

onları karanlıkta bembeyaz izleriyle görüyorum

karanlıkta seni görüyorum dudaklarına ellerimi sürüyorum

seni kollarımın arasında tutuyorum ağzından öpüyorum

ikimiz birden bire austerlitz garı’na gidiyoruz

austerlitz garı önüne bakıyor bizden utanıyor

bir trene binmek ve rastgele defolup gitmek istiyorum

trenin barında alnımı yağmurlu camlara dayamak

küstah bir duble birayla karşılıklı oturup ağlamak

kalemimde mürekkep kalmıyor insanlar beni görmüyorlar

insanlar kendilerini kaybetmişler onlara acıyorum

ümitsiz bir akrep gibi ben aynı zamanda mağrurum

samaritain’in ışıkları ocağıma düşmüş yalvarıyor

bir roman için fevkalade oldukları düşünülebilir

sen bir paket gauloise aldın bir paket mavi gauloise

bense on frangımı amerikan bilardosuna kaptırdım

seine kıyısında mırç büyük bir hayal kuruyordu

seine kıyısında üçümüz sarhoş bir hayal kuruyorduk

mavi bir ışık vardı işte ben onu kaybettim

ben gölgemi kaybettim max jacob’un şiirlerini

sen avucunda bir lokma rüzgar tutuyordun

bu rüzgar için şairliğimi hınzırlığımı kaybettim

aklımdan sen geçiyorsun bir bulut gibi geçiyorsun

dün gece ezberimden çehreni defterime çizdim

sen belki hakikaten bir bulut gibi yolcusun

marsilya’da bir akşam soğuktan tir tir titredim

p. cheyney’in bir kitabını bir kahvede soluksuz bitirdim

vapur ertesi gün saat beşte kalkacaktı

ölümüm herkesinkinden başka türlü olacak

bunu allahım gibi aşikar biliyorum

kim ne derse desin biliyorum içime gün gibi doğuyor

on bir gün aç ve sususz gözlerinin içine bakacağım

on ikinci gün jiletle damarlarımı keseceğim

5

hep aynı manzarayı kullanmaktan bıktım usandım

bir yumruk vurdum dünden kalma bir şarkıyı dağıttım

van gogh bana bakıyordu deli gözleriyle bakıyordu

ellerim titriyordu bir dakar yolculuğu kuruyordum

güya bir şilebin kıç güvertesinde durmuştum

nabızlarım bir deniz fenerinin gözlerinde atıyordu

asor adalarında on sekiz mısraımı unutmuşum

onlar beni terk etmişlerdi yalnız kalmıştım mahvolmuştum

sen beni terk etmiştin bunu yalnız serdümen biliyordu

geceleyin ışıkları söndürüp senden bahsediyorduk

seine kitapçılarında villon’un şiirlerini buldum

nehir yürek gibi kabarmıştı rüzgar esiyordu

bir hafta her gece villon’dan bir şeyler okudum

sen benim şiirlerimi okudukça ağlayacaksın

seni hiç görmeseydim seni keşke hiç görmeseydim

şu benim iki gözüm aksalardı kıpkızıl kör olsaydım

sacré-coeur’de armonik çalsaydım dilenseydim

seni hiç görmeseydim ismini hiç duymasaydım

belki kendime göre rezilce saadetlerim olurdu

kaldırımlara renkli tebeşirlerle katedral resimleri çizerdim

kaldırımlara senin resimlerini çizerdim herkes seni çiğnerdi

bistroya yıkılır çırılçıplak bir quandro içerdim

lucie-anne yine gelir yine bana senden bahsederdi

lucie-anne neden gelir neden bana senden bahsederdi

benim şu çektiklerimi bir çocuk var ki anlıyor

kendimi yerden yere vuruşumu içimdeki zehri

bir çocuk var ki anlıyor benim gibi kahroluyor

odasında şiirlerim fukara mumlar gibi yanıyorlar

sen o çocuk değilsin sen artık çocuk değilsin

dudakların eskisi gibi beyaz değiller biliyorsun

ben ki yaşadıklarımı büyük dinler gibi yaşıyorum

sen artık bir din değilsin bunu biliyorsun

eifel’in dibinde durduk ben bir cıgara yaktım

saint-dominique sokağında şehir ışıklarını yaktı

içim büyük karanlıktı ellerimi göğe uzattım

soluk bir sisin arkasından yüzün gözüküyordu

gece inmişti takım takım yıldızlar gözüküyordu

şimdi sen başka bir şehirdeydin saçlarını kesmiştin

dudaklarını boyamıştın bu seni tamamen değiştirmişti

rüyana erkekler giriyordu hem çıplak giriyordu

aklına ben geldiğim zaman utanıyordun

onların arasında değildim çünkü ben yoktum

ben paris’te kalmıştım adresim ezberindeydi

her cumartesi istesen bir kart gönderebilirdin

ne var ki bunu hiçbir zaman yapmayacaksın

kendimden kurtulmak için gölgemi koridora astım

pazar günü sözleşmiştik beni mutlaka bekleyecekti

simdi kalkıp gitsem mırç’ı bulacağım malum

sonra vini-prix’ten üç litre şarap alacağımız

sarhoş olacağımız malum şarkı söyleyeceğimiz

sonra mırç zehra’dan bahsedecek ben susacağım

camlardan bakınca paris’in damlarını göreceğiz

bana ancak sabahları telefon edebilirsiniz

Attila İLHAN

İDRİS'LE KONUŞMA - Edip CANSEVER

İDRİS'LE KONUŞMA

-İdris, sen ne yapıyorsun kuşların yanında

-İdris'le konuşuyorum

Kuşları okuyorum içimde, ağacın kuşlarını

Yeni pişmiş çilek reçeli gibi kaynayan

Dalların üzerinde

Gemilere dadanan kuşları okuyorum bir de

Göklerde bir başına dolaşan

Görkemle

Büyük denizlerdeki yalnız kuşları

Ve okuyorum yıllardır bütün yalnızlıkları

Okuyorum da

Kuş olsun, insan olsun

Yalnızlık sevmesini bilmeyenlerin icadı

İşte

Suları fiyakayla göğüsleyen yelkovan kuşları

Geçiyorlar martıların peşi sıra

Ve küçük bir evin üst katı martı

Duvarlarından sümbüller akan

Sanki çok öpüşmelik kuşlar bunlar, çok sevişmelik

Ve seninle biz iyi ki

Sevmelerin ustasıyız, güzel şaşkınlıkların

Önce yüreklerimizi alıştırmışız buna, sonra kafalarımızı

Ki bu yüzden içimiz hiçbir zaman yoksul değil

Yoksul olmadı.

Bak

Bu kalın kalın ellerimi soruyordun, bu çürük çürük bakan

gözlerimi

Dokunuyor ellerim gördüğün gibi

Anlıyor dokunduğunu benden önce

Emiyor suyu gözlerimse

Emziriyor güneşi

Ve uçsuz bucaksız bir maviliği yaratıyor onlar

Her gün

Yaratacaklar elbette

Ve sözgelimi ben

Üstünde gökyüzünün

Kum taşıyan mavnalar gibiyim

Kimi zaman kavuniçi, kimi zaman Osmanlı yeşili

Sabahtan akşama kadar seyrederim

Ve derim ki biz

Çok değerli bir yüzük taşının halkasında sıralanmışız

Ana sütü gibi bir aydınlık içinde

Yani şu yeryüzünü bir uçtan bir uca kuşatmışız

Dik tutarak gövdemizi

Umutla

Bazan da yıkılarak kendiliğimizden ya da bir kurşunla

Ve bu hızlı akışa yaşayıp ölmek deriz.

Yaşayıp ölmek, deriz, ne denir daha başka

Denir, çok şeyler denir, biliyorum

Geçecektir hayatımıza mutlaka

Çok inandığımız bir şeyin çocukluğu

Sonra gençliği, sonra oturmuşluğu

Sonra hayat hayat gibi olacaktır.

Bakma sen, kuşlar bir uçumluktur ne de olsa

Denizler bir fırtınalık görkemli

Bizse kendimizi insan olarak

Bir tohum gibi dikmişiz sonsuzluğa.

Edip Cansever

ABBAS - Cahit Sıtkı TARANCI

ABBAS

Çocukken büyük annemden dinlediğim masallardan biri, aklımda kaldığına göre, şöyleydi:

"Vaktiyle, bilmem ne memlekette hüküm süren bir padişahın oğlu, ancak rüyada gördüğü servi boylu, sırma saçlı, mavi gözlü, son derece dilber bir kıza aşık olur; ve sevgilisini bulmak ümidi ile yollara düşer. Bütün aşk masallarında olduğu gibi başına bir sürü felaketler gelecektir. Pek tabii değil mi? Aşk demek imtihan demektir. Ancak serden geçip yardan geçmeyen muradına nail olur. Bereket versin, daha ilk adımı bizim sevdalı şehzadeye uğurlu gelir. Bir kuyunun yanından geçerken, takatten düşmüş, ak saçlı bir ninenin kuyudan su çekmeye uğraştığını görünce dayanamaz, koşar, ninenin suyunu çeker. Buna son derece memnun kalan kadıncağız, şehzadenin sırtını okşar ve saçından kopardığı iki teli ona vererek der ki: ...

— Oğlum, başın darda kaldığı zaman bu iki kılı birbirine çakarsın; bir dudağı yerde, bir dudağı gökte bir Arap çıkar karşına! Korkma yasın. Adı Abbas’tır. Karnın mı acıkmış? "Abbas!" demen kafi. Derhal sana mükellef bir sofra kurar. Yırtıcı hayvanlar arasında mı kaldın? Abbas’tan başka kimse kurtaramaz seni. Uykusuz gecelerde yârin hicranı ile mi yanıyorsun? Abbas ne güne duruyor? Sevgilini ne kadar uzakta olursa olsun, alıp getirir seni şad eder.

Bu iki kılı iyi muhafaza et oğlum. Onlar sayesinde selâmete çıkacaksın.

Ve şehzademiz ninenin elini öperek yoluna devam eder."

***

Yedek subaylığımı yapmak üzere kıt'aya gittiğimde, bölük komutanım, emir erimi bizzat seçmemi tembih etmişti. Fakat nasıl seçersin? Bölük erlerinden hiçbirini henüz tanımıyorum ki! Bölüğü içtima ettirip gözüme kestirdiğimi seçmeğe gönlüm razı olmadı. Bölük yazıcısından künye defterini istedim. Şu Anadolu’muz ne zengin memleket yarabbi! Pötürgeli Hasanlar, Aksekili Ömerler, Akçaabadlı Hakkılar, Malatyalı Osmanlar, Erzincanlı Mehmedler, neler de neler! Kim bilir, bu Anadolu uşaklarının her birinde ne cevherler vardır! Yaprakları çevirmeğe devam ederken, Abbas oğlu Abbas ismi gözüme ilişti. Durdum, bu sahifeye daha muhabbetle eğildim. 331 doğumlu, Midyat’ın Cobin köyünden. Masaldaki Abbas aklıma geldi. İçimden: "Acaba?" dedim ve kendi kendime gülümsedim. Vakit öğleydi. Bölük talimden dönmüş olmalıydı. Nöbetçi çavuşu çağırttım, yemekten sonra, Abbas oğlu Abbas’ı bana göndermesini tembih ettim.

Mahfelde yemeğimi yedikten sonra, o saatte kasabanın nispeten en serin yeri olan parka yollandım. Baktım arkamdan bir er koşarak geliyor. Yol üzerindeki ilkokulun önünde durdum. Geldi. Mükemmel bir esas vaziyeti; kıyak bir selâm; ve Anadolu kokan, saffet hazinesi bir ses:

— Emrine geldim komtanım!

Hayran hayran bakmaktan kendimi alamadım. Fidan gibi bir boy, yağız bir çehre, üst dudağında hafif bir gölge, katıksız, siyah, merd gözler.

— Adın ne oğlum? dedim.

— Abbas oğlu Abbas, komtanım!

— Memleket neresi?

— Vilâyet Mardin, kaza Midyat, köy Cobin.

Çakı gibi asker vallahi künyesini bir çırpıda söyleyiveriyor. Yalnız Türkçesinin kıt olduğu ne kadar belli. Ziyanı yok. Onun bu halinde de bir şirinlik var. Tekrar soruyorum:

— Sen kaç aylık Abbas?

— Ben ihtiyat Komtanım!

Âlâ! Parka doğru yürüyoruz. O, solumda ve bir adım geriden geliyor. Askerlikte usul böyledir. Madun, mafevkinin daima bir adım solu gerisinde gider. Peki bu aslan parçası eri nasıl emir eri yaparsın? Yazık değil mi? Ona hafif makineliyi emanet etmek varken nasıl bulaşık yıkatırsın? Kıt'aya gelmeden evvel, askerliğini yapmış arkadaşlardan duymuştum, Anadolu uşakları emir erliğini pek istemezlermiş! Onurlarına dokunurmuş! Ve bunun için, emir erleri umumiyetle sakatlar arasından seçilirmiş! Dönüp tekrar Abbas’a baktım, sakata pek benzemiyordu. Parkta havuzbaşının gölgeli bir yerinde oturduktan sonra, karşımda esas vaziyetinde duran Abbas’a:

— Sen sağlam yoksa sakat? dedim.

— Ben sakat komtanım!

— Ulan senin neren sakat?

Sol kolunu gösterdi. Anladım, çolakmış! Mademki vaziyet bu merkezde, değil mi?

— Sen benim emir eri olur, Abbas? dedim.

Hiç kıpırdamadan:

— Olur komtanım! dedi.

***

Abbas emir erim oldu. Oturduğum evin aşağı kattaki odasını ona verdim. Yatağını, çantasını, torbasını ve hizmetini eve taşıdı. Memnun olduğunu her halinden seziyordum. Abbas, sabahları, talim saatinden bir saat evvel beni uyandırır, leğeni, ibriği getirir, elime su döker, sonra kahveyi pişirirdi. Öğleyin de, sefertası ile tabldottan yemeğimi alır, mahfele getirirdi. Ve akşamları, ben tembih etmediğim halde, talimden sonra eve uğrayıp sivilleri giyeceğimi hesaplayarak, evden bir yere kımıldamazdı. Söylemeğe lüzum yok, evin temizliğinden ve intizamından o mes'uldü. Vazifesini hiçbir ihtara lüzum hissettirmeden, insiyaki, belki de otomatik bir surette yapıyordu. Kendisine çok iyi muamele ettiğim halde disiplin haricine çıktığını hatırlamıyorum. "Abbas!" demem kâfiydi. Sanki kayıbdan çıkar gelirdi; ve daima pürüzsüz bir esas vaziyetinde, ve daima emre intizaren, kılı kıpırdamadan.

Beni siyanet etmesini de bilirdi. Onu çarşıya, jilet, mektub kâğıdı veya sigara veyahud yemiş almağa gönderdiğim zaman, hem en iyisini alır, hem de ucuzunu almağa çalışırdı. Abbas komutanına zarar gelmesini ister mi hiç? Ve kırk para artsa, getirir iade ederdi. Ben söylemeden, her hafta sivillerimi bölüğün terzisine götürür, ütületirdi. Ev dışında da Abbas’ın koruyucu kanadlarını üstümde hissederdim.

Herhangi bir şeye ihtiyacım olur diye, mahfel civarından ayrılmazdı. Akşamları parkta bile beni uzaktan kollar, hâl ve hareketlerimden bir şeye — meselâ sigara, meselâ mendil— ihtiyacım olduğunu sezerek koşar gelir. Bermutad esas vaziyetinde ve bermutad kılı kıpırdamadan:

— Buyur komtanım! derdi.

Emir eri değil Hızır! Bu hususta subay arkadaşlar beni adeta kıskanırlardı. Ben de gülerdim. Memnuniyetimden. Abbas’a karşı kalbim minnet ve şükranla doluyordu.

***

Bir yaz akşamıydı. O gün tümen komutanının huzurunda sıkı bir teftiş vermiştik. Subayı, eri, hep beraber, bir hayli ter dökmüştük. Eve, pestilim çıkmış bir halde dönüyordum. Bir kırk dokuzluk çekmeden bu yorgunluğu çıkarmağa imkân yoktu. Aşağı odada, söküklerini dikmekle meşgul emir erime seslendim.

— Abbas!

Tahta döşemede kalın ve ağır bir postal sesi! Merdivenlerden hızla çıkıyor. İşte karşımda:

— Buyur komtanım!

— Al şu iki buçuk lirayı. Bana bir 85'lik (o zaman kırk dokuzluk ancak 85 kuruş olmuştu.) Şaban ustadan pişkin bir kebab, güzel bir domates ve hiyar salatası ve yoğurdu bol bir patlıcan kızartması. Haydi bakalım marrrş!

— Başüstüne komtanım!

Sol ayağı üzerinde tam bir dönüş yaptı ve çıktı.

Hava kararmak üzereydi. Az sonra minareleri fabrika bacalarından ayırt etmek mümkün olmayacaktı. Kerahat vakti çoktan gelmiş sayılırdı. Bereket versin Abbas eli çabuk kişidir. Bir çeyrekte döndü. Masanın üzerine günü geçmiş bir gazete yayarak nevaleyi düzdü. Baktım buz da almış. Emir eri dediğin böyle olur. Sırtını okşamaktan kendimi alamadım:

— Aferin be Abbas!

Memnuniyeti sesinde bir:

— Sağol komtanım! çekti.

Az sonra da şiş kebabını getiriyordu. Buzlu rakıdan bir yudum; sonra çatalını şişkebap, patlıcan kızartması ve salata tabaklarında şöyle bir dolaştırıver! Ve arkasından çek birinci nevi sigaradan bol bir nefes! Ve kaldır başını, bak gökyüzüne! Oh! Yıldızlı bir yaz gecesidir. Rüzgâr da çıktı. Bir Fransız şairinin, ölümden sonra yaşamak hasretini anlatan o canım şiirini mırıldanıyorum: "Yeryüzünde olduğumuz o unutulmaz zamanlardı!... İih..."

Abbas’la konuşmak istedi canım. Aşağı doğru seslendim. Meğer o, belki bir şeye ihtiyacım olur diye, kapı arkasında bekliyormuş! Hay Allah senden razı olsun!

Abbas’a:

— Otur! dedim.

Utandı, kızardı, süklüm, püklüm oldu, fakat oturmadı. Bir erin komtanı karşısında oturmayacağını Abbas pek iyi bilirdi. Ben de ısrar etmedim. Yalnız, rahata geçmesini söyledim. Geçti rahata. Kadehimden bir yudum alarak:

— Abbas! dedim.

— Buyur komtanım!

— Askerlik nasıl?

— Çok iyi komtanım!

— Memleketten mektup geliyor?

— Yoh komtanım!

— Niye ulan?

— Ben de yazmıyor komtanım!

— Sen niye yazmıyor Abbas? Köyde senin karı var, çoluk çocuk var. Sen merak etmez hiç?

— Ben merak eder, eder komtanım! Ben yazdı beş ay var. Cevab yoh. Şimdilik ben de yazmıyor komtanım!

— Hakkı var Abbas’ın! Ara beni, arayayım seni!

Bahsi değiştirdim:

— Sen beni seviyor Abbas.

— Helbet seviyor komtanım!

— E... Niye seviyor?

— Sen iyi komtanım! (Elile kalbini göstererek), sende kalb temiz komtanım!

Hoşuma gitti. Emir eri tarafından sevilmek bir subay için büyük mazhariyet ve bahtiyarlıktır. Dayanamadım:

— Yaşa be Abbas!

— Sağol komtanım!

Abbas’la böyle muhabbet ederken bir yandan da kadeh üstüne kadeh yuvarlıyordum. Bir ara, İstanbul gözümde tüttü. İstanbul ve ilk sevgilim! Gençliğimin en güzel günleri! Şehzadeliğim tuttu, Abbas’tan medet ummak sevdasına düştüm.

Abbas’a:

— Sen İstanbul’u bilir? dedim.

Beni ne derece memnun ettiğinin farkında olmayarak:

— Bilir komtanım! dedi.

— Sen Beşiktaş gördü?

— Gördü komtanım! Ben muvazzaf yaptı Orhaniye kışla.

— Ben seni İstanbul’a göndersem gider?

Benimle eğleniyor musun komtanım gibilerinden yüzüme baktı. Ona emniyet telkin etmek için:

— Yarın alay komtanından izin alır, seni İstanbul’a yollar Abbas!

— Beni kimse yok İstanbul, komtanım!

— Beni kimse var Abbas! Sen gidecek İstanbul’a!

— Baş üstüne komtanım!

— İstanbul’a gitti. Karaköy var. Sen biliyor?

— Biliyor komtanım!

— Sen tramvay binecek, Beşiktaş inecek, ben sana adres verecek. Orda var bir kız, beni sevgili. Ben onu çok seviyor Abbas! Sen kaçıracak o kız, getirecek bana!

Abbas da karısını komşu köylerinden birinden kaçırmıştı. Beni anlayabilirdi. Hem anlamasa, değil mi ki komutanı idim, emrediyordum, dinlemesi lâzımdı. O askerliğin bu tarafını da bilirdi. Nitekim:

— Baş üstüne komtanım! dedi.

***

Ertesi sabah, bermutad Abbas beni uyandırdı. Kahvemi içtim, giyindim. Tam sokak kapısından çıkarken gözüm odasına ilişti. Baktım Abbas’ta bir yol hazırlığı var. Hâlbuki ben unutmuştum bile! Meğersem o, İstanbul seyahatini — hatta belki kız kaçırma teşebbüsünü bile— ciddiye almıştı.

Keyfi kaçmasın diye mi yoksa kendimi bile bile aldatmak için mi bilmiyorum, ona:

— Abbas! dedim.

— Buyur komtanım!

— Bu ne Abbas?

— Ben İstanbul gidiyor. Sen söyledi komtanım!

— Sen beni sevgili getirecek?

— Helbet getirecek komtanım!

Akmayacak cinsten yaşlar toplandı gözümde! Elimle sırtını okşadım ve bir şey ilâve etmeden kapıyı çekip sokağa fırladım. Yolda düşünüyordum: "Canım Abbas! Hayırlısı ile şu dünya vaziyeti bir düzelse de, seni memleketine, tarlana, çiftliğinin çubuğunun başına, çoluk çocuğunun yanına göndersek! Bana gelince, tıpkı o şehzade gibi, birbirine çaktım mı, "Lebbek sultanım!" diye gaibden çıkıveren Abbas benim neme yetmez!

Cahit Sıtkı TARANCI

BUNCA YÜZYILDIR - Rıfat ILGAZ

BUNCA YÜZYILDIR

Biz uygarız haaa!..

Biz, diyorsam… Yanlış anlaşılmasın,

Bir Türk olarak söylemiyorum

Türklük adına değil, konuşmam…

Hem ne haddime,

Bu işin tapusunu taşıyanlar var cebinde.

Aman yanlış anlaşılmasın,

Biz, diyorsam…

Dünyalılar adına konuşuyorum,

Biraz da insan olaraktan,

Biz diyorum, biz uygarız haaa!..

Kuşkuluyum durumumuzdan doğrusu,

Uygarlıkta nerelerdeyiz,

Kaç karış ilerde?

Öyle ya bunca çaba

Bir düzey tutturabilmek içindir,

Bir amaca ulaşmak için olsa olsa.

Soruyorum, nereye vardık,

Arpa boyu yol alabildik mi?

Hangi düzeydeyiz uygarlıkta?

Hele bir göz atalım özgeçmişimize

Neler yapmışız bu uğurda,

Neler başarmışız insan olarak?

Taş dönemi, kazma, balta

Tunç dönemi, demir dönemi,

Kılınç kalkan, top tüfek…

Daha da önemlisi

Uzayda perendeler ata  ata

Füzeler çağına girmek…

Bütün bunlara izninizle

Vurduk mu yaldızını sanatın,

Uygarlığın görevi tamam!

Tüm bu çabalar, sözümona,

İnsan olmamız içindir,

Uygarlık bi yana!..

Ne denli kalın kafalı,

Ne denli dar görüşlüymüşüz ki

Öğrenelim diye insanı iyice

Kıymışız binlercesine acımadan.

Yetmiyormuş gibi,

Tüm ezilmişlere yıkmışız

Bu kırımların suçunu bir de…

Ne insanmışız, değil mi?

Tüh be!

Rıfat ILGAZ

DÜĞÜN VE KAR - Gülten AKIN

DÜĞÜN VE KAR

Sıcak aydınlık bir düğün kederi 

yoğun karla, ıssız geceyle uyuştu 

bizi kapıdan geçirmişlerdi 

küçük kız, genç kadın yalnız 

herkes içerde kaldı 

sokak boyunca ikimiz

benim göğsümde kar, senin dizlerinde

beyaz tiftikten atkınla öyle

yürüdük

herkes orda kaldı

üveydiler mi ya da kış günü

keyiflere, sıcak odalara bağlı

kar yükseliyordu ayaklarımız

ince bedenimize ağır

donuyorduk

yokuş boyunca usul

kanatlı kapının önünde durunca

sarıldık, ağladık

öyle dingin öyle yumuşak

ince ipekten

gülümser hüzünlü

çılgın çekingen

en uzak uçları birleştirerek

öyle de onurlu durmak

ölüm seninle benim aramda 

aşılmaz bir duvar ördü 

ertesi karlarda geceleyin 

bir başıma acıyla büyülü 

hasretle dağlanarak 

yürüdüm

Gülten AKIN

KAR AYDINLIĞINDA - Necati CUMALI

KAR AYDINLIĞINDA

Uyandım kar aydınlığında

O küçük kasaba uykuda

Uykusuz bir sıra kavak

Hem gider hem dinlerim

Düş önüme yol göster derem benim

Kar mıhı atımın nallarında

Cebimde bir şişe konyak

Evlerinin avlusunda ayna nar

Sedirinde acı biber rengi bir kilim

Odan ıslak tahta kokar biraz da toprak

Gözlerim sana değer ısınır

Uzattım mı mangalına ellerimi

Her yanım tane tane mısır

Sanırdım patladı patlayacak

Sen sıcaktın yataklar sıcak

Pencerende aydınlık kar

Ateşim kömürüm esmerim benim

O günlerin tadı başka nerde var

Gençtik âşıktık deliydik

Seviştikçe ağardı karanlıklar

Bunca dağın karlarını erittik

Necati CUMALI

AKLIM ARKADA KALACAK - NECATİ CUMALI

AKLIM ARKADA KALACAK

Evimiz sokağın alt başında. Yatıp kalktığım odanın penceresinden bakınca, bir baştan bir başa bütün sokağı görüyorum. Bir saat sonra yola çıkacağım. Odamda öteberi eşyamı bavuluma yerleştirmiş doğruluyordum ki, sokaktan gelen bir çocuk ağlaması beni pencerenin önüne çekti.

Çocukların ağlamasına dayanamam. Bir fena olurum duydum mu. Çocuklar boş yere ağlamaz. Şu dünyada çocukların ağlaması ne kadar azalırsa, bilin ki kötülükler o kadar azalmıştır. Ağlayan bir çocuk sesi duyar da ilgilenirseniz, bilin ki şu bozuk düzenin sizi üzecek bir olayıyla karşılaşacaksınız.

Pencerenin önünde baktım; karşı komşumuz Boşnak Nuri'nin büyük oğlu, yalınayak, donsuz, kapılarının önüne yüzükoyun düşmüş ağlıyor.

Demedim mi çocuklar boş yere ağlamaz diye? Çocukcağız üç yaşında var ok. Anası hoppa mı hoppa, fıkır fıkır bir kadındı benim bildiğim. Nuri'den çok gençti. Nuri rençber. Gününü kırda tarlada geçirir. Perçemi kaşı üstüne düşen ceketi omuzunda bir Hakkı vardı. Nuri evden çıktı mı Hakkı eve damlardı. Hakkı için kadının dostu diye laf çıkarmışlardı konu komşu. Nuri'nin küçük oğlu, hani şu ağlayan Hakkı'ya benzerdi de kadının bu çocuğu Hakkı'dan doğurduğunu söylerlerdi. Nuri de bilirdi derler karısının hovardalığını. Bilirdi ama, kadına dayanan nazdı. Sonra iki yıl kadar önce kadın, üç çocuğunu da, Nuri'yi de, Hakkı'yı da bırakıp kaçtı. Türlü laflar duyduk arkasından. Kaynına konuk gelen bir Akhisarlı'ya kaçtı, dediler. Aydın'a gitti, dediler. Genelevlere düşmüş, İzmir'de dediler. Kadın nereye gittiyse gitti Nuri o sıralarda en büyüğü beş yaşında kızı, onun ikici yaş küçüğü, iki oğluyla kaldı. Şimdi çocuklara, sözüm ona Nuri'nin büyük kıı bakar. Konu komşu çocuklara eskilerini verirler, arada birer kap yemek gönderirler, şöyle böyle yardımda bulunurlar ama, analık edemezler.

Ablası koştu. Oğlanı kollarının altından tutup kaldırdı. Sonra büyük bir taşbebeği kucaklar gibi, kardeşini kucaklayıp kapılarının eşiğine oturttu. Çocuğu iki yana sallamaya başladı.

Nuri'nin karısını etraflıca hatırlayayım diyorum ama, olmuyor. Pek az şey geliyor kadından hatırıma. Eve girip çıkarken, şöyle gözlerinin içi ışıl ışıl, kapılarının arasından görünürdü.

Yüzü gülerdi hep. Çocuklarını sabahtan sokağa salardı gitsin. Bazan da şarkı söylediğini duyardım. Hepsi bu kadar...

Ne tuhaf! İnsan kapı komşusu hakkında bile bazan bir şey bilmiyor. Nuri'yi desen; onu da ancak o kadar tanıyorum. Sabah, omuzunda kazma, arkasında keçisi evden çıkar; akşam omuzunda kazma, koltuğunun altında bir demet ot, arkasında keçisi eve dönerdi. Arada bir karşılaşırsak "Ne var, ne yok bey?" derdi. "Ne yazıyor gazete?" Eline hiç gazete almamış, okuma yazma bilmeyen biri size gazetede ne yazıyor diye sorarsa ne anlatırsınız önce ona? Bulup seçemezdim söyliyeceğimi, "Şundan bundan"; derdim kısaca. Gayet ciddi başını iki yana sallardı. "Acayip?.." derdi o Boşnak şivesiyle. "Muharebe var mı? Muharebe" "Yok", derdim. "Yeni muharebe yok.. Habeşistan'da vardı. Bitti." Hayreti büsbütün büyürdü. Alt dudağı uzar, başını iki yana sallardı gene. "Acayip?" diye tekrarlardı. "Vardır muharebe. Dünyada olmaz muharebesiz."

Balkan Harbi'nin bitimi çocukluktan çıktığı yıllara rastlamış Nuri'nin. Osmanlı ordusu yenik düşünce, Sırbistan'da çoğu Müslümanlar dağa çıkmış o zamanlar. Nuri'nin de o sırada eline bir mavzer tutuşturan tutuşturmuş. Sonra nasıl olduğunu anlamadan, Suriye cephesinde, Galiçya'da, Kafkaslar'da on seneye yakın bırakmamış elinden o mavzeri Nuri.

Ben harp yok deyince Nuri'nin nasıl hayret içinde kaldığını hatırlıyorum. Sanki bu kadar sene savaştıktan sonra işin neye bağlandığını düşünür düşünür bulamazdı. Başını iki yana sallardı gene, "acayip!".

Nuri'den de bütün hatırladığım bu işte!

Sadece, Nuri ile karısı mı, böyle yarını yamalak hatırladığım? Sahi. Kimler gelip geçti, bizim sokaktan... Hatırlarım, ben beş altı yaşında çocuktum. Sokağın başındaki iki katlı yapının alt katı Makinist Halit'in atölyesiydi. Üst katı evi. Sokağın bütün çocukları atölyesinin kapısı önünde birikir, onun çalışmasını seyrederdik, hayran hayran. Bazan elinde anahtarlar, âletler, atölyesinin kapısı önüne getirilen bir otomobilin altına girer, uğraşır, uğraşır, sonra alnının terini elinin tersiyle silerek otomobilin altından çıkardı. Az sonra otomobil getiren adama "nasıl" dediğini duyardık, "tamam mı?" Adam: "Tamam Halit usta" derdi. "Sen bilirsin."

Halit usta ilk zamanlar bekârdı. Yalnızdı. Sonra günün birinde evinin penceresinde esmer bir kadın başı göründü. Mahallenin kadınlarının, oturma odasında toplandığı uzun kış geceleri, hatırlanın, kadınlar, önlerinde kuru yemiş tabaklan, fincan oynar, çığlıklar, kahkahalar atarlardı. Annem ne kadar zorlarsa zorlasın, böyle gecelerde yatmak istemezdim, öteki kadınların aksine, incecik, narin bir kadındı o. "Gel," derdi çok geçmeden, "fincanı beraber saklayalım." Müthiş sevinirdim. Odanın bir köşesine o, daha onun tarafından iki üç kadın, başlanın, fincan tepsisini, bir örtüyle örterler, beni de aralarına alırlar, yüzüğü fincanlardan birinin altına saklardık. Sonra bütün gece beni yanından ayırmazdı.

Kasabanın elektrikleri saat on ikide sönerdi. Saat on ikiye doğru elektrikler üç defa arkası arkasına çabuk çabuk yanıp sönerdi. Bütün kadınlar atarlardı kahkahayı. "Muallâ Hanım,

Halit Bey seni çağırıyor!" Hafif omuz silkerdi o, "Beklesin biraz. Kaçmadım ya!"

Bilirdik ki, Muallâ Hanım yarım saat daha oturursa, saat on ikiyi geçse de elektrikler sönmez. Yalnız Halit ustanın işaretleri sıklaşır, hazan bir dakikadan fazla elektrikler sönük kalır tekrar yanardı. Nihayet gülüşmeler, şakalar arasında misafirler kalkar, dağılırlardı.

Sonra bir gün sokakta oynarken, baktık, sokağın çıktığı cadde üzerinde, Halit ustanın evinin köşesinde bir otobüs durmuş koma çalıyor. Halit ustanın evinin üst katma çıkan kapı açık. Kapının içinde Halit usta ile Muallâ teyze sıkı sıkı sarılmışlar birbirine, dudakları kenetlenmiş, bir türlü ayrılamıyorlar. Otobüsün şoförü az bekleyip basıyor kornaya tekrar. Onlar ayrılır gibi oluyorlar. Muallâ teyze tekrar geri dönüyor. Birbirlerine atılıyorlar. Muallâ teyze tekrar geri dönüyor. Birbirlerine atılıyorlar. Birbirlerinin yüzünü gözünü öpücüklerle boğup tekrar dudak dudağa kalıyorlar. Ben, yanımda doktor yüzbaşının kızı Feriha, daha etrafta bir yığın çocuk, kapının önüne yığılmışız. Farkında değiller. Muallâ teyze tam tekrar kapıdan çıkmaya davranırken bizi görüyor. İkisi de gülüyorlar. Halit usta: "Mektup yaz" diyor. "Gider gitmez yaz." Muallâ teyze "Bekletme sen de." diyor, "hemen gel!" Otobüsün muavini "hadi", diyor, çabuk olun." Şoför, komaya basıyor. Muallâ teyze bizlere el sallayıp otobüse doğru ilerliyor.

Sonraları oynarken Feriha ikide birde bana: "Sen Halit usta ol, ben Muallâ teyze olayını." diyor. Tabii otobüsün de acele etmesi lâzım. Bizden daha küçük bir çocuk, ağzıyla koma çalıyor. Sarılıyoruz Feriha ile birbirimize. Sonra 11e yapacağımızı bilemiyoruz. Dudaklarımı Feriha 'nııı dudaklarına iyice yapıştırıyorum, ikimiz de az sonra boğulacak gibi oluyoruz.

Feriha arada bir "Dur, yavaş" diyor. "Hadi şimdi". Ayrılmışken kollarını tekrar boynuma uzatıyor. Oyunun her sefer sonunda Feriha'ya "mektup yaz" diyorum. "Gider gitmez yaz..." O da: "Sen de bekletme!" diyor, "çabuk gel!"

Halit ustayı, Muallâ teyzeyi, Feriha'yı daha uzun hatırlamaya çalışıyorum. Nafile! Halit ustadan açık mavi bir çift göz, yağlı bir tulum kalmış hatırımda. Muallâ teyzeden bir demet dalgalı, siyah saç. Feriha'dan pembe beyaz yanaklar, kuru ot kokusuna, yaz akşamlan duyulan kokulara benzer bir koku hatırlıyorum.

Daha aşağıda, pancurları açık maviye boyalı, o beyaz badanalı evde, Melâhat abla. Tek katlı evin sokağa bakan odası Melâhat ablanındı. Sokak pencereleri önünde bir duvardan bir duvara uzanan, üstü tek kırışıksız, saçakları dantelli beyaz örtülerle kaplı, kenarlarında Melâhat ablanın kendi eliyle işlediği yastıklar dizili minder. Uğula uğula aşınmaya yüz tutmuş pırıl pırıl döşeme tahtaları. Minderin önünde küçük, tertemiz bir kilim. Daima taze badanalanmış duvarlarda kartpostallar. Melâhat ablanın ilkokul hâtıraları... Üzeri beyaz işlemeli örtülerle kaplı tahta bir masanın üstünde ucuzundan bir ayna ile krepon kâğıdından yapına güller.

Okula yeni başladığını yıllarda Melâhat abla alırdı beni karşısına. Elişleri ödevlerimi yapar, derslerimi anlatırdı bana. Papuçlarımı odanın kapısında çıkarırdım. Minderde, pencerenin önünde, onun dizleri dibine oturur, onun hünerli ellerini seyre dalardım.

Melâhat ablaların evlerine karşı piyade taburunun tavlası vardı. Piyade subaylarının binekleri, makineli tüfek bölüğünün katırları o tavlada dururdu.

Bir Yüzbaşı Hayri Bey vardı. İkinci üstleri, ben okuldan çıkıp Melâhat ablalara uğradıktan sonra, gelir, tavlanın önünde seyisi bineğini tımar ederken, tımarın başında durur, sonra da tavlanın bitişiğindeki arsada, çılbır başlığıyla bineğini en az yarım saat çalıştırırdı.

Ödevlerimi yaparken Melâhat ablanın bakışlarının sık sık pencereden dışarı kaydığını; fark ederdim. Ben de onu bakışları arkasından pencereden bakar, Yüzbaşıyla göz göze gelince bakışlarını, yanakları kızararak önüne eğdiğini görürdüm. Elleri hafif titreyerek saçlarımı okşardı böyle zamanlarda, göğsü kalkıp inerdi.

Bir ikindi vakti okuldan dönerken, sokağa sapınca, yüzbaşının gene bineğini tımar ettiğini gördüm. Tavlanın önüne yaklaştığım sırada Melâhat ablaların kapısı açıldı. Melâhat abla, beline kadar inen saçlarını çözüp taramış, üzerinde beyaz buluzu, lacivert etekliği, elinde bir kitap, kapıdan çıktı. Kitabı mahcup mahcup yüzbaşıya uzattı:

— Teşekkür ederim. Çok güzel! Yüzbaşı gülümseyerek kitabı aldı:

— Korkarım sizi üzmüştür.

Melâhat abla, mahzun, başını kaldırdı hafifçe:

— Ah, zararı yok! Sonu çok acı ama, çok güzel!

— Beni de çok üzmüştü okuduğum zaman, dedi yüzbaşı.

Melâhat abla:

— Beni de, diyebildi. Sonra kapılarının içine çekildi. Yüzbaşı o sırada beni gördü:

— Merhaba delikanlı! Bize selâm vermek yok mu?


Durdum. Başımı önüme eğdim. Yüzbaşı, Melâhat ablaya sordu:

— Sizin ahbap galiba, değil mi?

Melâhat ablanın cevabını beklemeden, önümde ayak burunları üzerinde çömelerek beni hafifçe dirseklerimden tuttu; sonra çenemi, yüzüm hizasına getirecek şekilde hafif yukarı kaldırdı.

— Adın ne bakalım senin? Mırıldandım:

— Saim.

— Kaçıncı sınıftasın?

— İkinci sınıftayım.

Ooo! Maşallah neredeyse okulu kolaylamışsın! Ne olacaksın büyüyünce? Bineğe şöyle yan gözle baktım. Öyle bir atım olmasını isterdim ki... Yüzbaşı, ceplerini karıştırdı. Sonunda talim düdüğünü çıkardı cebinden, güldü:

— Saim bunu sana versem ister misin?

Sevinçten kulaklarıma kadar kızardım. Başımı, evet anlamına eğdim.

— Al öyleyse...

Düdük benimdi. Uçuyordum. Koşmaya hazırdım. Yüzbaşı:

— Dur bakalım, dedi, önce öttür bakalım, öttürebiliyor musun? Sonra bırakırım seni...

Bütün nefesimle düdüğü üfledim. Yüzbaşı neşeyle güldü, saçımı okşayıp:

— Haydi, şimdi, dedi. Serbestsin. Marş marş!...

Arkamdan, Melâhat ablaya, benim için "cin gibi"ye benzer lâflar ettiğini duydum.

O yıl, çok geçmeden piyade taburu bizim ilçeden başka ilçeye kalktı. Yüzbaşı Hayri Bey de taburla gitti. Melâhat abla, çok mu üzüldü o gidince, hatırlayamıyorum. Yalnız minderde, pencerenin önünde oturmuyordu eskisi gibi. Tavlanın kapalı kepenklerine bakmak benim bile içimi sıkıyordu. Ona sık sık, "Melâhat abla, subay olacağım" diyordum. Bilmem ne söylemek istediğimi anlıyor muydu? Subay olup onunla evlenecektim. O, on sekiz yaşındaydı o sıralarda. Ben sekiz...

Daha bize yakın, duvarları sıvasız, kepenkleri boyanmadan bırakıldığı için çürümeye yüz tutmuş evde Hatice nine otururdu. Bahara doğru akşamlan babam beş kuruş verir, "git," derdi, "Hatice nineden birkaç baş taze soğanla iki marul al." Tuttururdum beş kuruş az diye. Hatice nineye acırdım ben. Oğlu askerdi. Bahçesine kendi bakardı. Sonra beş kuruş daha verirlerdi. Bir koşu evden fırlar, Hatice ninenin avlu kapısının ipine asılırdım. Kapının dibinde nefes nefese seslenirdim:

— Hatice nine! Hatice nine!

Kadıncağız iki büklüm evinin etrafı tahta parmaklıkla çevrili hayatına çıkardı.

— Annem, selâm söyledi. Marul almaya geldim.

— Al, derdi kısık sesiyle. Geç bahçeye. Çıkar.

Malta taşı döşeli avlunun sonunda başlayan bahçeye geçerdim. Akşamın alacakaranlığında, yeni sulanmış bahçeden, yedi sekiz baş soğan, iki marul kökler, dönüşte Hatice nineye on kuruş uzatırdım. O her seferinde:

— Az bu kadar, derdi. Üşendin mi köklemeye?

— Yeter, diyecek olurdum. Elinin tersiyle çevirirdi beni:

— Siz kalabalıksınız. Verdiğin para da çok. Git bu kadar daha kökle. Az sonra ben kapıdan çıkarken:

— Selâm söyle annene, diye seslenirdi. Her seferinde para göndermesin. Bu kadar senelik komşuyuz.

Sonra daha yakınımızda, İsmet Abla ile annesi. Saçları, kirpikleri güneşten sararmış, bir haziran görünüşü gibi hatırımda kalan İsmet abla ile annesi komşulardan dönüp de yataklarına çekilince, saklandığı yerden çıkıp kızcağıza saldırmış derlerdi. İsmet abla varmak istemiyordu adama. Söz kesen kendisi değil, yakınlarıydı.

İsmet ablayı göremedim bir daha. Bana onun hastahaneye kaldırılırken kan kaybından yolda öldüğünü yıllarca söylemediler. Yıllarca taşlıklarda, mutfak köşelerinde duran küplerin arkasında, eli bıçaklı katiller saklıdır sandım. İsmet ablanın, gecenin içinde, bütün sokağı ayağa kaldıran "yetişin, yandım!" diye dağılan sesi yıllarca kulaklarımdan gitmedi.

Bizim tenha sokağımızın öteki komşularından da buna benzer kısa karşılaşmalar kalmış hatırımda. Ne fena! Aşağı yukarı bizim sokağın insanlarından benim bütün bildiğim bu kadar. Hikâye mi alıyorsun dünyada? Al, işte! Burnunun dibinde. Şu sokağın içinden gözüne ilk ilişen evi seç. Yeter ki, gönlünde o evin insanlarını tanımak isteyecek merakın olsun! Ne işin var uzaklarda?

Evet, işte bu sokaktan başlamalı. Bir zaman benim bütün dünyam bu penceresinden baktığım evden ibaretti. Bir yaşa gelince bu evin kapısından sokağa çıktım. Üç dört ev ötedeki boş arsada çocukların oyunlarına katıldım. Sonra, sokaktan ilçenin ana caddesine, başka sokaklarına, günü gelince de ilçeden ile, oradan başka illere...

Okullarda, yolculuklarda, kahvelerde, sokaklarda, devlet dairelerinde, kışlalarda, hastanelerde, bir yığın insan içine karıştım şimdiye kadar. Bir kışını bizim sokağın insanları gibi yarım yamalak hatırımda. Çoğu ile karşılaşınca, adını unuttuğumu anlamasın diye ne yapacağımı şaşırıyorum.

Bir yerde, bir sokakta doya doya kalamıyor ki insan. Daha etrafımda ne var demeye kalmadan, bakıyorsunuz gününüz dolmuş, başka bir eve, başka bir sokağa taşınıyorsunuz. Yahut bahtınıza, başka bir şehrin yolu görünüyor. Yoksa insan, doğru dürüst etrafını tanımaya kalksa, bir eve, bir sokağa eminim ki, ömrü ancak yeter.

Bir saat sonra yola çıkacağım. Neredeyse aşağıdan bizimkiler seslenecekler. Bu gelişimde baba evimde bir ay ancak kalabildim. O da nasıl geçti. Yeni makinisti, Melâhat ablaların evini satın alanları, Hatice ninenin oğlu ile gelinini, öteki komşularımızı, hiç değilse dört beş ay daha kalabilseydim, biraz olsun tanıyabilecektim. Bizim sokak durgun, sıkıcı gibi görünür tanımayana. Eminim, benim canım hiç sıkılmadı. Hem o vakit böyle yola çıkarken, hiç olmazsa aklım arkada kalmazdı!..

















NECATİ CUMALI