İSTANBUL' DAN MEKTUP ~ Nazım Hikmet Ran

İSTANBUL' DAN MEKTUP

Canım,
uzandığım yerde yazıyorum,
yorgunum pek,
aynada yüzümü gördüm, adeta yeşil
Havalar soğuk, yaz gelmeyecek
Haftada otuz liralık odun lazım,
                                başa çıkılır gibi değil.
Demin, sofada iş görürken
battaniyemi aldım sırtıma.
Camlar, çerçeveler kırık,
kapılar kapanmıyor,
burda barınmamız imkânsız artık
                  taşınmalı,
ev yıkılacak üstümüze.
Kiralarsa dehşetli pahalı.
Sana bunları ne diye anlatırım?
Üzüleceksin
Derdimi kime dökeyim?
Kusura bakma.

Isınsa, iyice ısınsa ortalık ama,
                        hele geceler.
Bıktım usandım üşümekten.
Rüyalarımda Afrika'ya gidiyorum.
Cezayir 'deyim bir sefer
Sıcaktı.
Alnımı bir kurşun deldi.
Bütün kanım aktı,
                    ama ölmedim.

Bana bir hal geldi,
çok ihtiyarladığımı hissediyorum,
- halbuki biliyorsun
                  henüz kırkıma basmadım -
çok ihtiyarladığımı hissediyorum
söylüyorum da,
söyleyince de kızıyorlar,
                    konferans dinliyorum herkesten
Her neyse bu bahsi kapat

Filme alınmış Çehof'un "Ağustos böceği"
Paris'te de göstermişler, Beğenilmiş
O zavallı hoppa kadında mı bütün kabahat?
Ben doktoru hem severim,
                   hem de affetmem eşeği.
Eninde sonunda kim daha bedbaht?
                   Kim kimin yüzünden?

Paraguay halk türkülerini çaldı radyo
Bunlar, dikenli bir yaprağın üzerine
aşkla, güneşle, insan teriyle yazılmış,
acı da, umutlu da
Bayıldım Paraguay türkülerine

Adviye'den mektup aldım,
beni çok göresi gelmiş
beni hiç unutamıyormuş...
Şaştım da kaldım.
Yıllardır, sen memleketten kaçıp gittin gideli,
ne kapımı çaldı,
                 ne bir haber yolladı hatta,
hatta sokakta karşılaştık
bir bayram sabahı,
başını çevirip geçti.
En yakın arkadaştık.
Ama, arkadaşlık ağaca benzer
kurudu mu
         yeşermez artık
Ben cevap yazmadım.
Neye yarar?
Evime bile gelse şimdi,
söyleyecek lakırdım yok
Düşmanlığım da yok elbet.
Otursun güle güle,
zengin bir koca bulmuş.
Hastalıklı bir şeymiş adam,
                      manyağın biri.
Halbuki Adviye ne canlı kadındir

Gidip baktim oğlumuza,
pembe, kumral, uyuyor mışıl mışıl.
Yorganı açılmış, örttüm.

Bir kara haber de verdi bu aksam radyo :
Iren Jolio Küri ölmüş.
Daha gençti.

Yıllar var
bir kitap okudum du
ölenin anası ústüne yazılmış
Bir yerinde iki kız çocuğundan bahseder,
satırlar gözümün önüne geldi
sarışın iki Yunan heykeli gibi, der.
İşte bu çocuklardan biri öldu.

Bilmem ki nasıl anlatsam,
büyük bilgin, büyük adam,
ama şimdi lösemiden ólen
o sarışın kız çocuğu da.
Bu ölüm bana çok dokundu.
Iren Jolio Küri için
              ağladım bu aksam.
Ne tuhaf.
      İren, deselerdi İren,
              öldüğün zaman,
                            deselerdi,
İstanbullu bir kadın,
hem de hiç tanımadığın,
aglayacak arkandan,
                            deselerdi,
                              şaşardı.
Kocası geldi aklıma,
bir mektup yazsam,
başsağlığı dilesem
                    diye düşündüm.
Adresini bilmiyorum ama
Paris, Frederik Jolio Küri, desem,
                                        gider miydi?

Bir de Fransız yazar öldu,
gazetede okudum.
Adını bile duymamışın dır
Çok ihtiyardı zaten,
üstelik de egoist,
                     sinik
              cenabet herifin biri.
Her şeyle alay etmiş ömrü boyunca,
hiçbir şeyi, hiç kimseyi sevmemiş
bir köpeklerle kedileri,
ama yalnız kendininkileri.
Mülakat vermiş ölmeden birkaç gün önce
ölümü alaya alıyor aklınca,
ama belli dehşetli de korkuyor.
Resmi de var,
büyük annemizi erkek yap,
tepesine bir takke koy,
                 işte herif.
Korkunç bir yalnızlık içinde
                         sıska bir ihtiyar.
Ona da acıdım.
Belki büyük annemize benzediğinden,
                        belki de yalnızlığına
Acıdım,
ama aynı acıma değil elbet,
acıyorsun Iren Küri’ye,
çocuklarını düşünüyorsun, kocasinu,
ama daha çok dünyaya acıyorsun
                               büyük bir insan öldü diye.

Sana bir müjdem var:
okumayı öğreniyor tembel oğlun,
epeyi söktü kerata :
tut, kos, kitap, kalem, çanta..

Mükemmel değil mi?
Her harfi bir şeye benzetiyor
A bir evmiş,
          B göbekli bir adam,
                                        T bir keser
Ödüm kopuyor tembel olacak diye.

Hep ona iş yaptırmak istiyorum.
Kız olsaydı kolaydı.
Kadınların her yaşta her iş gelir elinden.
Ama beş yaşında bir oğlan
                                    ne becerebilir?
Ah bir ısınsa havalar..
Isınacak
Uzadıkça uzadı mektubum.
Kendine iyi bak,
bana hemen cevap ver,
beni unutma.
Bana hemen cevap ver
Akıllıdır Münevver
nasıl olsa, ne yapıp eder,
falan filan diye kendini avutma.
Sensiz perişanım.
Beni unutma.
Kendine iyi bak.
Gözlerinden öperim canım.
Güzel geceler.
Kendine iyi bak.
Bana hemen cevap ver.
Dertlerimi aklında tutma,
                                         unut,
                               beni unutma…

Nazım Hikmet Ran

YALNIZLIKLAR 25. 26. 27. ~ Hasan Ali TOPTAŞ

YALNIZLIKLAR

25.

Yalnızlık aşklarda gezer çoğu kez;

aşklar ki,

yüzyıllardır vazgeçemediğimiz bir ölüm türüdür

ve yasaların

geleneklerin

ve törelerin

ve sakız sakız alışkanlıklarla

yasakların hüküm sürdüğü yerlerde doğarlar.

Bu yüzden, her aşkın gerisinde

bir kuraklık vardır

ve her aşk

büyüler kendini kendi başkaldırısıyla.

Sonra aşkın,

çırılçıplak kalan

ya da kendini öyle hisseden bir ben’i

biz’le örtmek gibi ( ki, biz ben’in en kalın örtüsüdür)

gizli bir görevi vardır.

Aşklar ki – ah aşklar,

yalnızlığımız kadardır.

26.

İster içinden bakılsın ister dışından,

bütün pencereler birer yalnızlıktır

ev denen yalnızlığın yüzünde.

Çatılara üşüşen antenlere bakmayın, yalnızlıktır;

camları titreten şu müzik, şu perdeler

ve omzunuza çarpıp geçen şu bıyık,

şu bira kasaları sonra, şu mikrofondaki ses,

şu gülüş, şu öpüşme ve bütün alışverişler yalnızlıktır.

Gece, gündüz sizinle gezer; yalnızlık.

Gündüz, gece sizinle gezer; yalnızlık.

27.

Ben sensizliği yalnızlık sanmıştım her keresinde.

Alevin cürmüydü kum düşü;

bir elma hangi nakışa yakışırsa oradaydı yaprağın ölümü

ve her pusula kendini gösteriyordu önce, her bıçak kendine batıyordu

ve gerçekler öyle yalandı ki o yıllarda, böcekler bile her şeye inanıyordu;

otlar ve taşlar bile, her şeye ..

Oysa her zamanki gibi her şey dönüp dolaşıp insanda ölüyordu.

Renklerin çağrışımları bu denli gürültülü değilse de kendileri vardı.

Sesler vardı, gözlerimizi oyan görüntüler vardı.

Hatta, anlamlar gene o eski huylarıyla her şeyi örtünüyorlardı.

Yokluğu örtünüyorlardı sözgelimi, renkleri, sesleri, biçimleri,

derinlikleri ve güzellikleri ve çirkinlikleri örtünüyorlardı.

Seni, beni sonra; senden benden oluşan kargaşayı,

sonra görme yetimizi ve daha neyi, neyi ...

Yani okyanus okyanus yorganlar didikli yorduk

durup dinlenmeden anlamak için küçücük bir iğneyi.

Ve anlamı güzellik damarından yakalamak gibi

bir alışkanlığı sürdürüyordu insanlar.

Çiçek gibi kızlar vardı yeryüzünde bu yüzden,

çiçek gibi sofralar, evler, bahçeler, parklar ve dudaklar vardı.

Bozkırın kendini tekrarlayan dikensi yalnızlığı bile

çiçek gibi çizilebiliyordu sözgelimi,

balıklar ve kokarcalar ve alçak mı alçak suratlar

çiçek gibi çizilebiliyordu.

Güzellik en meşru takıntıydı bir bakıma

ve nedense çiçek denen ota takılıp kalmıştı.

Oysa o yıllarda, Baklan'da ve her yerde,

diyelim gün ortasında ya da gece ya da seherde

her çiçek insandan kaça bildiği kadar çiçekti.

Şarkıları ne hicazdı, ne nihavent ve düğün

bilmiyorlardı henüz, ölüm bilmiyorlardı.

Tören kelimesi sızmamıştı kokularına,

keder ve sevinç sızmamıştı.

Hatta, cam dibi yalnızlıklarının demirbaşı da değildiler.

Bir yalnızlıktı onlar evcilleşmeden önce,

şimdi yapayalnızdırlar ellerimizde.

Hasan Ali TOPTAŞ

GURBET KUŞLARI ~ Haydar ERGÜLEN

Tablo, by Justyna Kopania

GURBET KUŞLARI

-Erkut Tanrıseven’e, ilkgençliğimize

Çocuk Anadolu’dan böyle güvercin çıkmamıştır daha

yalnızlığın üstüne böyle şiir kanatlanmamıştır

böyle göz dökülmemiştir gurbet sürmelisine

böyle yağmur da inmemiştir kimsenin gözlerine

İyilik kanatlarının üstüne olsun, gelmişsin

şu uzun taşradan gölgesi bile yorulur bazen

yorgunsun da biraz daha yorulmaya gelmişsin

akşamlar efendidir, birbirine benzer deyip gelmişsin

dalgınlığından mı ne bir an çıkıp gelmişsin

kim kimse demeden bir de çağrılmadan gelmişsin

-ben miydim önce gelen başkası diye bir yanlış adrese

kimi sorduysam kendine başkasını gösterdi

bildim bilmediğimi de, başkası bile değilmişim kendime-

sen de gelecekmişsin kimin yerine ayrıldıysan kendinden

gelecektin elbette ve kime

benzeyecektin biz dururken

dalgın mısın, üzülme, bir yanlışlık olacaktın nasılsa

dalgınlık yalnızlığa benzer sanki çoğala çoğala

ve kara bir şaşkınlık gibi başkasının toprağında

çırpına çırpına-boşuna, mavi başkasının toprağıdır

bizse toprağımız olan göğü yitirmişiz gibi

geldik başkasının mavisine

Sen de öyle gelmişsin

geç de sayılmazsın erken de

ikisine de yetişilir nasılsa sonunda

yetişmişsin, hem zaman senin değil burada

hem zamanda bir yerin de olmayacak burada

ister aç ister katla kanatların gibisin

kanatlarından başka bir evin de yok burada

kanatların kadar açık bu göğün altında

Gurbet açık zamanda bir deniz

hadi misafir sayalım kendimizi onun vapurunda

hem eski turnalar gibiyiz hala

kendi kanatlarına misafir

hem saklana saklana yenisi yok sözler gibiyiz

bizden başka misafiri de yok ama

yine de yolcu gibi davranır bu deniz insana

gurbetten bir kuş mu gelmiş şehir uyuyor

senin kanatlarınla uyanacak şehir bu değil

güvercinin denizi geçtiği şiir bu değil

Deniz ökse, vapur avcı görünür

çocuk Anadolu’nun kara donlu güvercinine

senden sonra da bilmem ki çocuk mu Anadolu

son güvercinini yitirmiş de hala demli uykuda

kasabaların horladığı vakitsiz uykularda

uykusu sarışın, şiiri bun bir Turgut Uyar kalmadı

Cemal Süreya da yok ki bir abi arasan burada

sana çok uzun bir öğlesonuydu Turgut Uyar

sıkıntısını mı kıskanırdın: Şu kasaba bir içine baksa

sen kanatlarını toplayıp otursan da coğrafya uçsa

sınıftan! Dul coğrafya gidecek evi mi vardı

Turgut Uyar’ ın tozlu şiirinden başka?

Kederliyim, gölgesinin terk ettiği bir kasaba kadar yorgunum, kanatları

gurbette bir güvercin gibiyim

senin yerineyim, sıkıntını yazmak kaldı bana

Bugün paçalı bir güvercin gördüm

çocuk Anadolu böyle avunamaz bir daha

bilmem ki nesiyim o güvercinin

artık nereye uçsa göğü benim içimdir

nereye konsa o güvercinin yerlisiyim

“San Marko meydanında dost olduğum güvercin”

ilk seninle tanıdıydım Oktay Rifat’ı

o şiiri uçurduğu gökyüzü şimdi boş

yeni bir gökyüzü kurulmuş şimdi öyle diyorlar

“milyon güvercin içinde” eskisi kayıp Ankara

bizi ne zaman seveceksin eskisi gibi bir daha

çocuk Anadolu gibiydin, şarkı gibiydin öyle

ümidimiz gibiydin birlikte hiç büyümemeye

uzun bir iyilik gibiydin, bir ‘Anakaraydın hepimize

seni unuta unuta büyümek bile hatırlamak gibiydi

durup durup insanları sanki kendilerinden çok

sevdiğimiz yılları hatırlamak gibiydi, yalnızca

bunu hatırlıyorum senden artık insanları değil

insanları hatırlatacak hiçbir şey kalmadı son zamanlarda

Hem olmasın da artık insanları hatırlatacak hiçbir şey

insanları insanlarla hatırlamadıktan sonra

kasabaları güvercinlerle, trenleri turnalarla

ve anılan şehirlerle hatırlamadıktan sonra

hayvanların suçu yok bunda, şehirlerin suçu yok

evlerin de suçu yok bana kalırsa

galiba her şey yerli yerinde de insanlar ortalık

eskiymiş, bir dostu bulamasak gölgesini arardık

şimdi gölgeler de insanlara benziyor

yarısı karanlık, yarısı kiralık

herkes içinde üç-beş yalnız besliyor

herkesin gözü başkasının yalnızlığında

bir ‘çıt’ yeterdi oysa bir insanla

bir ‘çıt’, açılıp kapanmaya

şimdi herkesin ortasında

şimdi bir insanın ortasında

çat çat çat

çarpışan üç-beş yalnız

üç-beş yaralısı var herkesin hayatında

ve yalnızca bir cümlesi:

Biz çok yalnızdık!

Ve galiba yalnızlığın bol gelmesinden

içimizdeki bu kalabalık

öyle korktuk ki yalnızlığımızdan

kimseye bırakmadık!

Bugün bir güvercin gördüm şehirde

bugün bir güvercin şiirden içeri

‘Avunulmazı getir’di bana hiç avunması

yoktu gönlümün, ne güvercin ne turna

tenha bir sokak itiydim olsa olsa

tekmelenmiş yaşlı bir kedi biraz da

geçtim insan hastanelerinden geçtim

insan evlerinden kimseye yetişemedim

dilde kardeşlik vardı da bir kanatlık

yer yoktu kimsenin kalbinde konacak

sustum: “Çocuk Anadolu’dan uçtum iyidir

çocukları bizim Anadolu’nun” dedikçe sen,

nasıl ezber eder kardeşliği,diyemedim,

ruhtan sökün etmeyen dil nasıl?

İçinde bile kimsesi yoktu onun

bir kendisi kalmış bir de kimsesi

gibi gelip şiire konan şu gurbet kuşunun

kimsesi sen olursun Erkut diye

ister gama say onu ister şiire

On Dakika Ara

Gurbet Kuşları / Orhan Kemal’ in aynı adlı romanından Halit Refiğ’ in çektiği film

Sonsuzluk ve Bir Gün, sayı: 1

Haydar ERGÜLEN