GÜL ŞİİR ~ Ahmet ERHAN

GÜL ŞİİR

Geceyarısı, karanlık bir bozkırda

Işıklar içinde akan bir tren kadar yalnızım

içinde onca insan, içinde dünya…

Soluk soluğa, demirden bir ırmağa mahkum

Ve bilmeyen sonsuzluk nedir,

Haklı olan kim bu kargaşada?

Ateş ve su, yaşam ve ölüm, irin ve şiir

Ucu bucağı olmayan bu çığlıgın

Ortasında nasıl barışılabilir?

Anlamak isterim, hangi yasa

Bir beşikle bir darağacını

Aynı ağaçtan, ne adına varedebilir?

Sorular sormak için geldim şu dünyaya

Yasım acıların yasıdır

Boynumu üzgün bir çiçek gibi kırıp da

Yollara düştüğümde, başımda deniz köpüklerinden

Ya da sabah yellerinden bir taçla

Yürüdüğüme inanırdım – yanılırdım

Geceyi günle, acıyı sevinçle kardığım

Bu söylencenin bir yerinde durakladım

Ve anlatamadım, konuşamadım bir daha.

Acını ödünç ver bana, gözyaşlarını

Damarlarında uyuyan sevinci ödünç ver

Yitirdim çünkü onları da..

İlenmiyorum, el çırpmıyorum artık

Ne aklımda yaşadıklarım üstüne düşünceler

Ne de geleceğime dair bir tasa.

Gelirken çan çalmıyor yalnızlık

Bir adam, bir sokak, bir ev

Yüzler, gülüşler, susuşlar boyunca

Soruların vardı senin, ne çok soruların

Gözlerin dünyayı eleyip dururdu boyuna

Bir fısıltı gibi başladı sevgim

Çığlık oldu, kağıtlarda çiçek açtı sonra

Sonrası…Mutlu bile olduk bazı

Artık sen yadsısan da ne kadar

Ya da ben bilmiyorum mutluluk nedir

Anlatsın yollar, yollar, yollar…

Şimdi gece, soluğumu verdim içime

Az önce kağıtlara gül kuruları serptim

Dolaplardan kekik, nane kokuları çıkardım

Öylece serptim, seni yazacağım diye

Sen ki, deniz görmemiş bir deniz kızısın

Aklımın almadığı bir yerde, öylesin

Şimdi gece, iki kişilik bu yalnızlık

Bize artık yeter de artar bile…

Dünyanın ölümünü gördüm, suyun toprağın

En yakın dostlarımın birer birer

Vakitsiz açan çiçeklerin, vakitli doğan çocukların

Ölümünü gördüm, ama kimse

İnandıramaz beni öldüğüne sevgilerin!

Yaşam ki bir kum saatidir usulca akan

Dolan sevgilerimizdir biz boşaldıkca

Yaşımız biraz da sevgilerimizin akranıdır

Vereceğimiz tek şey budur dünyaya.

Şu dağılgan yüreğimi, şu köpüklere imrenen

Yüreğimi bir gün yollara atarsam

Bir gün bir nehir yataklarına dolarsam, korkarım

Suyumun çoğu senden yana akacak

Bütün sözcüklere adını ekleyeceğim

Güldeniz, Gülekmek, Gülyağmur, Gülşarap

Gülaşk, Gülşiir, Gülahmet, Gülerhan

Ey gül yaşamım, yitip giden düşlerim!

Gecelerdi, solgun – sessiz tüterdi yüzün

Yatağımda bir kımıltıydın, dilimde türkü

Uykusunda konuşurken sesini öptüğüm

Varmak için beyninin kıvrak dağ yollarına

Kokundu, bedenimi saran o ince buğu

Esintisinde usul usul yürüdüğüm

Ki değişmem yaseminlerle, portakal ağaçlarıyla..

Sanki bir kız yürürdü yollarda

Evimin sokağına girer, paspasa ayaklarını silerdi

Kapımı açardı gümüş bir anahtarla

Sanki hep gelirdi, sevişirdik bazı, konuşurduk

Tozlu kitapların yığıldığı odalarda

Kalırdı duvarlarda gülüşünden bir tını

Yatağımda bedeninden bir oyuk.

Benimse ellerim titrerdi, alnının aklığından

Saçlarına saçlarına doğru titrerdi

Şimdi kağıtların üstünde gidip gelen ellerim

Titremiyor artık , yolunu biliyor şimdi

Geceyarılarını çoktan geçti.

Bu şiir bitmeyince varolmayacak ellerim

Ellerim uykusuz, ellerim geberesiye yalnız

Süzülüp alçalıyor karanlığa doğru.

Bütün yaşamım seninle geçiyor belleğimden

Seninle var ve seninle sürüp gidecek artık

Bir akdeniz kentinde limon koklayan

Ve hep ufkun ardına bakan çocuk

Acıyı buldu sonunda, kanayan bir gülden

Çaldı yüzünü bir yaşamlık

Geçer şimdi dumanlı bir kentin sokaklarından

Şaire çıkar adı – az buçuk kaçık.

Yeryüzünden silinmiş ırkların sonuncusuyum ben

Oturup da şimdi aşk şiiri yazmam bundan

Gülsün köpek sürüsü, lime lime edip

Bu dizeleri, satsınlar haraç-mezat

Doğru, benden sonra da tufan kopmayacak

Ama haykıracağim laflarını tuzla kesip

Yitip giden bu aşkı, nefesim tükenene dek.

Beynime bir sarkaç gibi vuruyor sorular

Neresinde yanıldık biz bu yaşamın?

Hangi el bozdu büyüyü, hangi yazı

Acılara hüküm verdi, soldan sağa taşarak?

Kalbimde yıllardır kabuk bağladı yaralar

Ödüm kopuyor, bir gün hepsi birden kanamaya başlayacak diye

Yenilmeyeceğim, boyun eğmeyeceğim hiçbir şeye

Hep direnen bir yanım kalacak

Adımın soluk izi, acının seyir defterinde.

şimdi gece, bindokuzyuzseksenikiyle

Üçyüzaltmışbeşi çarp – oradayım işte

Yorgun değilim, umarsızım yalnızca

Geçmişle geleceğin öpüştüğü yerde bir nokta

Gibiyim ve çoktan dürüldü defterim

Uçurumlar üstünde uçuşur dizelerim

Onlara köprü olacak bir beden yoksa da..

Bu benim yalnızlığım, dalsızlığım benim

Kana kana içtiğim çeşmelerden susayarak ayrılmak

Titreyen bir ışık karanlıklarda

Onu kim görebilir, kim tanıyabilir?

Sonuda hep bir soruyla karşı karşıya kalmak

Boynumun borcu bu, ödenmedi yıllardır.

Her aşktan böyle bir şiir kaldı bende

Yaşamımın bir dilimini özetleyen

Unutuşun çiçekleri bunun için hiç açmıyor

Donuyor bir gülüş tek bir dizede

Yaşanmış yüzlerce anı, buruk bir özlem

Çivileniyor beynimin bir yerlerine

Geride -hayır- acılar filan da kalmıyor

Bir boşluk yalnızca, uçurumlara özenen.

Nefret ediyorum ve seviyorum seni

Girdiğin bütün kapıları açık bırak

Birazdan git diyebilirim çünkü..

Çağım yalnız bırakmıyor beni, ellerini

Tutuşumda, usulca öpüşümde dudağını

Çağım aramızda çekilen kanlı bir bayrak

Uzayan, akan bir irin yolu gibi.

Sözcükleri güden çobanları var kalbimin

Beynimin yaşamı saran kıskaçları

Bitsin dediğim yerde bunun için başlıyorum

Yitirdiğim her şeye dönüp de bakmam bundan

Sensin yalnızlığa uzanan yolların düğüm yeri

Ama şu anda içimde öyle çoğulsun ki

Böyle irkilmezdim dünyayı kucaklasam.

Çapraz yalnızlıklar astım göğsüme

Yollarda bir savaşçı gibi yürüdüğüm doğrudur

Gözlerle, dillerle kuşatılmış bir ülke

kalbimdir ona tek sınır

Susmayı bunun için severim bir çığlık gibi

Donup kalır sesim kendi göğünde

Onu ne anlayan, ne de duyan bulunur.

Yaşamım sonsuz bir hac yolculuğuna dönüşüyor burada

Kendi içimde ya da uzak yollarda

Bulduğum ve yitirdiğim bütün varlıklar

Bir mozayiğe biçim veriyorlar sessizce..

Bende dünyanın acısıyla sevinci öpüşüyor

Irmakların birleştiği o nokta benim

İtilip tekmelendiğim bütün kapılarda

Bana atılan her taş şimdi çiçek açıyor.

Bir gün anlarsın beni neden suskunum

Dünya içimde konuşurken böyle

Bedenimi aşıyor yorgunluğum

Karşında oturduğum masalardan dökülüp saçılıyor

Bu öyle bir çığlık ki, susuşlar kalıyor geride

Ondan öte her söz bir saçmalığı büyütüyor.

Adını çoktan unuttum yüzün aklımda

Ve bu şiiri neden sana adadığımı bilmiyorum

Ama her güzellik nasılsa kendi adını bulur

Bunun için ben Gül dedim sana..

Yine de bir çiçeğe bunca yağmur yağarsa

Kökleri toprağı saramaz olur

Üstüne titrediğim her şeyi yitirmeyi öğrendim çoktan

Söylenecek bir tek sözüm kalmazsa

Çizerim yüzünü kuşların kanatlarına

Her çırpınışta gökyüzüne dağılır

Yüzün, hücrelerine varana dek uçuşur.

Kağıtların aklığına aşkın tortusu çöküyor

Parklar, sokaklar, söylenmiş ya da söylenmemiş sözler

Yazdıkça biraz daha unutuyorum seni

Ve her yerde düş tacirleri, şiirseviciler

Bir şeyleri yorumlayıp duruyorlar aptalca

Büyüteçlerle inceliyorlar şu yitik ömrümüzü

Ben aşkın son hasatçısı, son peygamber

Gülünç, soyu tükenmiş bir varlığı oynuyorum boyuna.

Sana artık bir sığınak olsun bu şiir

Noterlere ver onaylasınlar – her hakkı saklıdır

Düşün, kalemimi sen tuttun yazarken

Yeni okula başlayan bir çocuğa yardım eder gibi

Öyle acemilikler yaptım ki ben

Hiç kalır bu şiir onların yanında ve

Nasıl ayaktayım diye şaşıyorum bazen.

Görüp göreceği son şey bu şiirdir dünyanın

Çığlığımdan arta kalan bunlar olacak

Aklımın son kırıntılarını da burada harcıyorum

Bundan böyle ibreler hep eskiye vuracak

Yakınmıyorum, yerinmiyorum hiçbir şeyle

Kalırsa odalarda unutulmuş birkaç şiir

Bir yeniyetmenin altını çizeceği dizeler benden

Senin adın nasılsa bir gün hepsini tamamlayacak.

Ahmet ERHAN

BİN DOKUZ YÜZ SEKSEN DÖRT(III.Bölüm) ~ George ORWELL

BİN DOKUZ YÜZ SEKSEN DÖRT

III

Winston rüyasında annesini görüyordu.

Annem ortadan kaybolduğunda on-on bir yaşlarındaydım herhalde, diye düşündü. Annesi uzun boylu, endamlı, sessiz ve ağırkanlı bir kadındı, harikulade sarı saçları vardı. Babasını, hayal meyal de olsa, her zaman tertemiz koyu giysiler giyen, esmer, zayıf ve gözlüklü bir adam olarak anımsıyordu (babasının ince tabanlı ayakkabıları hiç aklından çıkmamıştı). Belli ki, ikisi de ellilerin ilk büyük temizlik hareketleri sırasında ortadan kaldırılmıştı.

Rüyasında, annesi, onun çok aşağılarında bir yerde oturuyordu, kız kardeşi de kucağındaydı. Winston, iri gözleriyle çıldır çıldır bakan, hiç sesi çıkmayan, minicik, enez bir bebek olması dışında kız kardeşiyle ilgili hiçbir şey anımsamıyordu. İkisi de, başını kaldırmış, ona bakıyordu. Yerin altında bir yerdeydiler –belki bir kuyunun dibi, belki çok derin bir mezar–, Winston'ın çok aşağısında ve durmadan daha da aşağılara gitmekte olan bir yerde. Batmakta olan bir geminin salonundaydılar, gittikçe kararan suların arasından ona bakıyorlardı. Salonda hâlâ hava vardı, hâlâ onlar Winston'ı, Winston da onları görebiliyordu, ama gittikçe dibe, birazdan onları yutup yok edecek olan yeşil sulara batıyorlardı. Winston'ın bulunduğu yerde ışık da vardı, hava da, onlar ise ölümün içine çekiliyorlardı; Winston burada, yukarıda olduğu için onlar orada, aşağıdaydılar. Bunu Winston da biliyordu, onlar da; bildiklerini yüzlerinden okuyabiliyordu. Ama yüzlerinde de, yüreklerinde de en küçük bir gücenme yoktu; yalnızca onun yaşayabilmesi için kendilerinin ölmesi gerektiğini, bunun yaşamın doğası gereği kaçınılmaz olduğunu bildikleri anlaşılıyordu.

Winston neler olup bittiğini anımsayamıyordu; ama rüyasında biliyordu ki, annesiyle kız kardeşi onun yaşaması için can vermişlerdi. Bu rüya, rüyalara özgü görüntülerde geçmekle birlikte, insanın düşünsel yaşamının bir devamı olan ve uyandıktan sonra da yeni ve değerliymiş gibi gelen gerçekler ve düşüncelerin ayırdına vardığı rüyalardandı. Şimdi birden Winston'ı allak bullak eden, annesinin nerdeyse otuz yıl önceki ölümünün, artık pek mümkün olmayan biçimde trajik ve hüzünlü bir ölüm olduğuydu. Trajedinin, eski zamanlara, mahremiyet, sevgi ve dostluğun hâlâ var olduğu, aile üyelerinin nedenini bilmeye gerek duymadan birbirlerine arka çıktıkları bir zamana ait bir şey olduğunu anlıyordu. Annesinin anısı yüreğini dağlıyordu, çünkü annesi onu severek ölmüştü, Winston ise o sıralar onun sevgisine karşılık veremeyecek kadar küçük ve bencildi; nasıl olduğunu anımsamıyordu, ama annesi özel ve sağlam bir sadakat kavramı adına kendini feda etmişti. Winston artık böyle şeylere rastlanmadığının ayırdındaydı. Artık korku, nefret ve acı vardı, soylu duygulara, derin ve karmaşık acılara rastlanmıyordu. Winston bütün bunları yüzlerce kulaç aşağıda, daha da derinlere batmakta olan annesiyle kız kardeşinin yeşil suların arasından kendisine bakan iri gözlerinde görür gibiydi.

Birden, kendini, güneşin eğik ışınlarının toprağı yaldızladığı bir yaz akşamı, bodur, süngersi bir turbalığın üstünde buldu. Bu görünüme rüyalarında o kadar sık rastlıyordu ki, gerçek dünyada da görüp görmediğini hiçbir zaman tam olarak anlayamıyordu. Uyur uyanık düşünürken, buraya Altın Ülkesi adını vermişti. Tavşanlar tarafından kemirilmiş eski bir çayırdı burası; ortasından bir patika geçiyor, sağda solda köstebek yuvaları göze çarpıyordu. Çayırın karşı tarafındaki kırık dökük çitin içinde kalan karaağaçların dalları hafif rüzgârda salınıyor, gür yaprakları kadın saçı gibi uçuşuyordu. Gözle görülmese de, yakınlarda bir yerde, söğütlerin altındaki gölcüklerde sazanların yüzdüğü duru bir dere ağır ağır akıyordu.

Siyah saçlı kız, çayırın öte yanından ona doğru geliyordu. Sanki bir çırpıda giysilerini yırttığı gibi istifini bozmadan bir kenara fırlattı. Teni beyaz ve duruydu, ama Winston'da en küçük bir istek uyandırmadı, göz ucuyla bile bakmadı kıza. O anda Winston'ı asıl afallatan, kızın giysilerini bir kenara fırlatışı karşısında kapıldığı hayranlık oldu. Genç kız, bu hareketindeki zarafet ve umursamazlıkla, Büyük Birader, Parti ve Düşünce Polisi tek bir benzersiz kol hareketiyle yok edilebilirmişçesine bütün bir kültürü, bütün bir düşünce sistemini yerle bir etmişti sanki. Bu da eski çağlardan kalma bir hareketti. Winston, dudaklarında "Shakespeare" sözcüğüyle uyandı.

Tele-ekrandan kulakları sağır eden bir düdük sesi yükseldi ve otuz saniye kadar aynı tonda sürdü. Saat sıfır yedi on beşti, büro çalışanlarının kalkma vakti gelmişti. Winston yataktan güç bela kalktı –çıplaktı, çünkü bir Dış Parti üyesi yılda yalnızca üç bin giysi kuponu alabiliyordu, oysa bir pijama altı yüz kupondu– ve iskemlenin üstündeki soluk tişörtle şortu kaptı. Beden Alıştırmaları üç dakikaya kadar başlayacaktı. Birden, nerdeyse her sabah uyanır uyanmaz yakalandığı şiddetli bir öksürük nöbetine tutularak iki büklüm oldu. Ciğerleri öyle bir boşalmıştı ki, ancak sırtüstü uzanıp art arda derin derin nefes aldıktan sonra soluklanabildi. Öksürmekten damarları şişmiş, varis çıbanı kaşınmaya başlamıştı.

Cırlak bir kadın sesi, "Otuz kırk yaş arasındakiler!" diye ciyakladı. "Otuz kırk yaş arasındakiler! Lütfen yerlerinize geçin. Otuz kırk yaş arasındakiler!"

Winston, cimnastik giysileri giymiş, lastik pabuçlu, ince yapılı ama kaslı, genççe bir kadının görüntüsünün belirdiği tele-ekranın karşısında hemen hazır ola geçti.

Kadın, "Kolları bükün ve uzatın!" diye gürledi. "Benim gibi yapacaksınız. Bir, iki, üç, dört! Bir, iki, üç, dört! Hadi bakalım, yoldaşlar, canlanın biraz! Bir, iki, üç, dört! Bir, iki, üç, dört!..."

Öksürük nöbetinin sancısı, rüyanın Winston'da uyandırdığı duyguları tümden silememişti; üstelik cimnastiğin ritmik hareketleri nedense o duyguları diriltiyordu. Yüzünde Beden Alıştırmaları için uygun görülen o sert ama hoşnut bakış, kollarını kaldırıp indirirken, çocukluğunun belli belirsiz günlerini kafasında yeniden canlandırmaya çalışıyordu. Ama hiç de kolay değildi. Ellilerin sonlarının ötesinde her şey silikleşiyordu. Olup bitenlerle ilgili hiçbir kayıt olmayınca, insanın kendi yaşamının ana çizgileri bile belirsizleşiyordu. Büyük olasılıkla hiç olmamış büyük olayları anımsıyordunuz, olayların ayrıntılarını anımsıyor, ama meydana geldikleri ortamı çıkaramıyordunuz, araya hiçbir şey anımsayamadığınız büyük boşluklar giriyordu. Anlaşılan, o zamanlar her şey farklıydı. Ülkelerin adları ve haritadaki biçimleri bile farklıydı. Örneğin, o günlerde Havaşeridi Bir'e Havaşeridi Bir denmiyordu; İngiltere ya da Britanya deniyordu, ama Londra'ya o zaman da Londra dendiğinden nerdeyse emindi.

Winston, ülkesinin savaşta olmadığı bir dönemi anımsamıyordu, ama çocukluğunda uzunca bir barış dönemi yaşadıkları açıktı, çünkü ilk anıları arasında bir hava saldırısının herkesi şaşkınlığa uğratması yer alıyordu. Belki de Colchester'a atom bombası atıldığındaydı. Saldırıyı anımsamıyordu, ama babasının elinden sımsıkı tuttuğunu, ayaklarının altında çın çın öten sarmal bir merdivenden döne döne ta aşağılara, yerin altına indiklerini hiç unutmamıştı; bir ara bacakları o kadar yorulmuştu ki yanıp yakılmaya başlamış, sonunda durup dinlenmek zorunda kalmışlardı. Annesi, her zamanki ağır aksak, dalgın haliyle, epeyce arkalarında kalmıştı. Kucağında Winston'ın minik kız kardeşi vardı; belki de katlanmış birkaç battaniyeydi kucağındaki: O sırada kız kardeşinin doğup doğmadığından bile emin değildi. En sonunda, bir metro istasyonu olduğu anlaşılan kalabalık, gürültülü bir yere inmişlerdi.

Bazıları taş zeminde oturuyorlardı, bazıları da birbirlerine sokulup demir ranzaların üstüne yığılmışlardı. Winston, annesi ve babası taş zeminin üstünde bir yer bulmuşlardı; yanı başlarında yaşlı bir adamla yaşlı bir kadın bir ranzanın üstünde yan yana oturuyorlardı. Yaşlı adamın sırtında temiz pak koyu bir giysi, başında bembeyaz saçlarını açıkta bırakacak biçimde arkaya itilmiş siyah bir kumaş kasket vardı: Yüzü kıpkırmızıydı, mavi gözlerinde yaşlar birikmişti. Ağzından cin kokuları saçılıyordu. Teninden ter kokusu değil de cin kokusu yayılıyordu sanki, gözlerinde birikenin yaş değil, saf cin olduğu söylense yeriydi. Hafif sarhoş olmakla birlikte, belli ki gerçek ve dayanılmaz bir acı çekiyordu. Winston, o çocuk aklıyla bile, az önce korkunç bir şeyin, bağışlanamayacak, asla umarı olmayan bir şeyin meydana geldiğini anlamıştı. Sanki ne olduğunu da anlamış gibiydi. Yaşlı adamın çok sevdiği biri, belki de küçük torunlarından biri öldürülmüştü sanki. Yaşlı adam ikide bir aynı sözleri yineliyordu:

"Onlara güvenmicektik. Ben demiştim, hatun, di mi? Onlara güvenirsen bööle olur işte Hep söölemiştim. O alçak heriflere güvenmicektik."

Ama hangi alçak heriflere güvenmemeleri gerektiğini Winston artık anımsayamıyordu.

O zamandan bu yana savaş dur durak bilmeden sürmüştü, ama hep aynı savaş mıydı sürüp giden, orası belli değildi. Çocukluğunda, Londra'nın göbeğinde aylarca süren, ne idüğü belirsiz sokak çatışmaları olmuştu, bazıları hâlâ gözünün önünden gitmiyordu. Gel gör ki, bütün bir dönemin tarihini çıkarmak, kimin kiminle savaştığını söyleyebilmek artık kesinlikle olanaksızdı, çünkü şimdiki saflaşmanın dışında bir saflaşmaya ilişkin ne yazılı bir kayıt kalmıştı ne de söylenmiş bir söz. Şu anda, yani 1984 yılında (gerçekten yıllardan 1984 ise tabii) Okyanusya Avrasya'yla savaşmaktaydı ve Doğuasya'yla bağlaşma içindeydi. Bu üç devletin daha önceleri farklı bir saflaşma içinde oldukları ne resmi ağızlarca ne de birilerince doğrulanmıştı. Aslına bakılırsa, Winston'ın çok iyi bildiği gibi, Okyanusya daha dört yıl önce Doğuasya'ya savaş açıp Avrasya'yla bağlaşmaya girmişti. Ne ki, bu, belleği yeterince denetim altında olmadığı için aklında tutabildiği gizli bir bilgiydi. Bağlaşmalarda resmi olarak bir değişiklik yoktu. Okyanusya Avrasya'yla savaştaydı: Demek, Okyanusya Avrasya'yla hep savaşta olmuştu. O andaki düşman her zaman mutlak kötülüğün temsilcisi olmuştu, o yüzden onunla geçmişte de, gelecekte de herhangi bir anlaşma söz konusu olamazdı.

Omuzlarını acı içinde geriye çekerken (eller kalçalarda, gövdelerini belden yana döndürüyorlardı, bu egzersizin sırt kaslarına iyi geldiği söyleniyordu), kim bilir kaçıncı kez, en korkuncu bütün bunların doğru olabileceği, diye geçirdi aklından Parti geçmişe el koyabiliyor ve şu ya da bu olayın hiçbir zaman olmadığını söyleyebiliyorsa, bu hiç kuşkusuz işkenceden de, ölümden de beter bir şeydi.

Parti, Okyanusya'nın Avrasya'yla hiçbir zaman bağlaşmaya girmediğini söylüyordu. Ama o, Winston Smith olarak, Okyanusya'nın daha dört yıl önce Avrasya'yla bağlaşma içinde olduğunu biliyordu. Peki, bu bilgi neredeydi? Yalnızca kafasının içinde, o da pek yakında yok edilip gidecekti nasıl olsa. Ve eğer başka herkes Parti'nin dayattığı yalanı kabulleniyorsa –eğer bütün kayıtlar aynı masalı söylüyorsa–, o zaman yalan tarihe geçecek ve gerçek olacaktı. Parti sloganında ne deniyordu: "Geçmişi denetim altında tutan, geleceği de denetim altında tutar; şimdiyi denetim altında tutan, geçmişi de denetim altında tutar." Üstelik geçmiş, doğası gereği değiştirilebilir olmasına karşın, hiçbir zaman değiştirilmemişti. Şimdi gerçek olan, sonsuza dek gerçekti. Çok basitti. Tek gereken, kendi belleğinize karşı sonu gelmeyen zaferler kazanmanızda "Gerçeklik denetimi" diyorlardı buna: Yenisöylem'de ise "çiftdüşün".

"Rahat!" diye bağırdı kadın eğitmen, biraz daha güler yüzle.

Winston kollarını yana indirerek havayı yeniden yavaş yavaş içine çekti. Aklı çiftdüşünün dolambaçlı dünyasına kayıp gitmişti. Hem bilmek hem de bilmemek, bir yandan ustaca uydurulmuş yalanlar söylerken bir yandan da tüm gerçeğin ayırdında olmak, çeliştiklerini bilerek ve her ikisine de inanarak birbirini çürüten iki görüşü aynı anda savunmak; mantığa karşı mantığı kullanmak, ahlâka sahip çıktığını söylerken ahlâkı yadsımak, hem demokrasinin olanaksızlığına hem de Parti'nin demokrasinin koruyucusu olduğuna inanmak; unutulması gerekeni unutmak, gerekli olur olmaz yeniden anımsamak, sonra birden yeniden unutuvermek: en önemlisi de, aynı işlemi işlemin kendisine de uygulamak. İşin asıl inceliği de buradaydı: bilinçli bir biçimde bilinçsizliği özendirmek, sonra da, bir kez daha, az önce uygulamış olduğunuz uykuya yatırmanın ayırdında olmamak. "Çiftdüşün" dünyasını anlayabilmek bile çiftdüşünü kullanmayı gerektiriyordu.

Bu arada, tele-ekrandaki kadın eğitmen yeniden hazır ol komutu verdi. "Haydi, görelim bakalım," dedi coşkulu bir sesle, "kim parmak uçlarına dokunabilecek! Lütfen belinizi bükmeden eğilin, yoldaşlar. Bir, ki! Bir, ki!.."

Winston, topuklarından kalçalarına kadar canını yakan, çoğu kez de sonunda yeni bir öksürük nöbetine yol açan bu egzersizden nefret ederdi. Daldığı düşüncelerin tadı tuzu kalmamıştı. Geçmiş yalnızca değiştirilmekle kalmamış, resmen yok edilmiş, diye geçirdi aklından. İnsan, kendi belleği dışında hiçbir kayıt olmayınca en belirgin gerçeği bile nasıl kanıtlayabilirdi ki? Büyük Birader'den söz edildiğini ilk kez hangi yıl duyduğunu anımsamaya çalıştı. Altmışlarda olmalı, diye düşündü, ama kesin bir şey söylemek olanaksızdı. Büyük Birader, hiç kuşkusuz, Parti'nin tarih kitaplarında en baştan beri Devrim'in önderi ve koruyucusu olarak görünüyordu. Gösterdiği kahramanlıklar, zamanla kapitalistlerin, kafalarında o garip silindir şapkalarla, Londra caddelerinde kocaman, ışıltılı otomobiller ya da iki yanı camlı faytonlarla gezindikleri kırklı ve otuzlu yılların görkemli günlerini kapsayacak kadar geriye götürülmüştü. Bu efsanenin ne kadarının gerçek, ne kadarının uydurma olduğunu bilmek olanaksızdı. Winston, Parti'nin hangi tarihte oluştuğunu bile anımsayamıyordu. İngsos sözcüğünü 1960'tan önce duyduğunu hiç sanmıyordu, ama Eskisöylem'deki biçimiyle –yani "İngiliz Sosyalizmi" olarak– daha önce de var olmuş olabilirdi. Her şey bilmece gibiydi. Bazen bir yalanı saptamak mümkün olabiliyordu. Örneğin, Parti'nin tarih kitaplarında ileri sürüldüğü gibi, uçakları Parti'nin icat ettiği doğru değildi. Winston daha küçük bir çocukken bile uçakların var olduğunu anımsıyordu. Ama hiçbir şeyi kanıtlamak mümkün değildi. Ortada hiçbir kanıt yoktu. Tarihsel bir olayın çarpıtıldığının şaşmaz belgeli kanıtını hayatı boyunca yalnızca bir kez ele geçirebilmişti. Ama o zaman da...

Tele-ekrandaki kadın, "Smith!" diye bağırdı şirret bir sesle. "6079 Smith W! Evet, sen! Biraz daha eğilir misin, lütfen! Bence daha iyisini yapabilirsin. Kendini vermiyorsun ki. Az daha eğil, lütfen! Tamam, böyle daha iyi, yoldaş. Şimdi rahat! Herkes beni izlesin."

Winston birden tepeden tırnağa tere batmıştı. Ama yüzünden hiçbir şey anlaşılmıyordu. Korkunu asla gösterme! Öfkeni asla belli etme! Gözlerindeki ufacık bir kıpırtı seni ele verebilir. Winston durduğu yerden, kollarını başının üzerine kaldıran ve –zarafetle değilse bile, olağanüstü bir beceri ve ustalıkla– öne eğilerek el parmaklarının ilk eklemini ayak parmaklarına değdiren eğitmeni izledi.

"Tamam mı, yoldaşlar! Aynen böyle yapmanızı istiyorum. Bir bakın bana. Otuz dokuz yaşındayım ve dört çocuk doğurdum. Şimdi beni izleyin. Yeniden öne eğildi. "Bakın, dizlerimi bütmüyorum." Sonra yeniden doğrulurken, "Hepiniz yapabilirsiniz, yeter ki isteyin," diye ekledi. "Kırk beş yaşının altındaki herkes pekâlâ ayak parmaklarına dokunabilir. Gerçi hepimiz ön saflarda savaşma ayrıcalığına sahip değiliz, ama hiç değilse hepimiz bedenimizi sağlam tutabiliriz. Malabar cephesindeki evlatlarımızı anımsayın! Yüzen Kaleler'deki denizcileri anımsayın! Onların neler çektiklerini bir düşünün," dedi ve "Haydi bakalım, şimdi yeniden deneyin. Evet, şimdi daha iyi, yoldaş, şimdi çok daha iyi,"diye ekledi yüreklendirici bir sesle. Winston, büyük bir çaba göstererek, yıllardır ilk kez dizlerini bükmeden ayak parmaklarına dokunmayı başardı.

George ORWELL

MESUT OLMAK VARDIR ~ Rıfat ILGAZ

MESUT OLMAK VARDIR

Mesut olmak vardır,

Allahın her gününde

Gün günden daha mesut

Yaşamak yeryüzünde.

Mesut olmak vardır, kardeşim,

Hemen küsme bahtına.

Mesut olmak, insan için,

Ermek muradına.

Bizler içindir şu doğan gün,

Ölüler mezarlarda varmış rahatına.

Daha oturmak vardır bizler için,

Çiçek açmış bir ağacın altına.

Mesut olmak vardır,

– Boşuna didinecek yerde –

Gök senin, rüzgâr senin, dünyalar senin!

Pupa yelken denizlerde.

Mesut olmak vardır,

Seyrettiğin resimlerde.

Kuş cıvıltısı, yaprak hışıltısı

Yemyeşil mevsimlerde.

Mesut olmak vardır,

Doğmuş olmanın adına,

Damağı, gözbebekleri, elleriyle,

Doyasıya, göğe, yere, kadına.

Dertliler, hastalar, evde kalmış kızlar,

Bütün bahtsızlar!

Mesut olmak vardır,

Varmak yaşamanın tadına…

Rıfat ILGAZ

ÇÜRÜMENİN KİTABI (ANTİ-PEYGAMBER) ~ Emil Michel CİORAN

ÇÜRÜMENİN KİTABI

(ANTİ-PEYGAMBER)

Her insanın içinde bir peygamber uyuklar ve o uyandığında, dünyadaki

kötülük biraz daha artar ...

Vaaz verme çılgınhğı içimizde öylesine yer etmiştir ki, korunma

içgüdüsünün bilmediği derinliklerden doğar. Her insan, kendinin bir

şey önereceği iirıı bekler: Ne önerdiği önemli değildir. Bir sesi vardır

ya, o yeter. Ne sağır ne dilsiz olmanın bedelini pahalıya öderiz ...

Çöpçüsünden züppesine kadar herkes, cinai cömertliğinin kesesinden

harcar; hepsi, mutluluk reçeteleri dağıtır; hepsi, herkesin adımlarına

yön vennek ister: Ortaklaşa hayat, bundan ötürü tahammül edilmez

bir hale gelir; insanın kendi hayatı daha da çekilmez olur: Başkalarının

işlerine hiç karışmadığı zaman kişi kendi işleri için o kadar endişe

duyar ki, kendi "benliği"ni bir dine çevirir, yada tersten havarilik

yaparak "benliği "ni yok sayar: Evrensel oyunun kurbanıyızdır ...

Varoluşun veçhelerine getirilen çözüm önerilerinin bolluğu, ancak

bu önerilerin nafılelikleriyle mukayese edilebilir. Tarih: İdeal imalathanesi.

.. huyu suyu belli olmayan mitoloji, sürülerin ve yalnızlann

taşkınlıkları ... gerçekliği olduğu haliyle tasarlamanın reddi, ölümcül

kurgu açlığı. ..

Fiiliyatımıztn kaynağı, kendimizi zamanın merkezi, nedeni ve sonucu

zannetmeye bilinçsizce meyilli olmamızdadır. Reflekslerimiz

ve gururumuz, teşkil ettiğimiz et ve bilinç parçasını bir gezegene dö­

nüştürür. Eğer dünyadaki konumumuzu doğru olarak anlayabilseydik;

eğer kıyaslamak, yaşamak'tan ayrılmaz olsaydı, mevcudiyetimizin

ufaklığının açığa çıkması bizi ezerdi. Ama yaşamak, kendi boyutlanna

karşı körleşmektir. ..

Bütün fiiliyatımız -soluk almaktan imparatorluklar ya da metafizik

sistemler kurmaya kadar- kendi önemimiz hakkında bir yanılsamadan,

bilhassa da peygamberlik içgüdüsünden çıktığına göre, kendi

hükümsüzlüğünü doğru bir şekilde görmesi durumunda, işe yarar olmaya

ve kendini kurtarıcı gibi göstermeye kim çalışırdı ki?

"İdeal"siz bir dünya, doktrinsiz bir can çekişme, yaşamsız bir ebediyet

hasreti ... Cennet. .. Fakat kendimizi oyalamaksızın bir saniye bi-

le var olamazdık: İçimizdeki peygamber, bizi kendi boşluğumuzda

ihya eden deli tarafımızdır.

İdeal bir şekilde zihni açık, yani ideal bir şekilde nornıal insan,

içindeki hiçlik'ten başka hiçbir şeye tutunmamalıdır ... Onu işittiğimi

farz ediyorum: "Amaçtan, bütün amaçlardan koparılmışım: arzuları­

mın ve buruk:luklarımın sadece formüllerini muhafaza ediyorum. Sonuca

bağlama eğilimine direndiğim için ruhu yendim; tıpkı hayatı da,

onun içinde çözüm aramaktan dehşete kapılarak: yendiğim gibi. .. İnsanın

seyri - ne mide bulandırıcı şey! Aşk- iki tükürüğün karşılaşması

... Bütün duygular mutlak:lannı salgı bezlerinin sefilliğinden alırlar.

Asalet varoluşun yadsınmasındadır, harap olmuş manzaralara tepeden

bakan bir tebessümdedir yalnızca.

(Vaktiyle bir "benliğim" vardı; artık sadece bir nesneyim ... Yalnızlığın

bütün uyuşturucularını tıka basa alıyorum; dünyanın uyuşturucuları

bana benliğimi unutturamayacak: kadar hafiftiler. İçimdeki peygamberi

öldürmüş olduğuma göre, nasıl olur da insanlar arasında h§.lii

bir yerim olabilir ki?)

Emil Michel CİORAN

ACIYOR ~ Turgut UYAR

ACIYOR 

Mutsuzluktan söz etmek istiyorum

Dikey ve yatay mutsuzluktan

Mükemmel mutsuzluğundan insansoyunun

Sevgim acıyor

Biz giz dolu bir şey yaşadık

Onlarda orada yaşadılar

Bir dağın çarpıklığını

bir sevinç sanarak

En başta mutsuzluk elbet

Kasaba meyhanesi gibi 

Kahkahası gün ışığına vurup da

öteden beri yansımayan

Yani birinin solgun bir gülden kaptığı frengi

Öbürünün bir kadından aldığı verem

Bütün işhanlarının tarihçesi

sevgim acıyor

Yazık sevgime diyor birisi 

Güzel gözlü bir çocuğun bile 

O kadar korunmuş bir yazı yoktu

Ne denmelidir bilemiyorum

sevgim acıyor

Gemiler gene gelip gidiyor

Dağlar kararıp aydınlanacaklar

Ve o kadar

Tavrım bir çok şeyi bulup coşmaktır

Sonbahar geldi hüzün

İlkbahar geldi kara hüzün

Ey en akıllı kişisi dünyanın

Bazen yaz ortasında gündüzün

sevgim acıyor

Kimi sevsem

Kim beni sevse 

Eylül toparlandı gitti işte 

Ekim filanda gider bu gidişle 

Tarihe gömülen koca koca atlar

Tarihe gömülür o kadar 

Turgut UYAR

VİRGİNİA WOLF ~ Ahmet OKTAY

VİRGİNİA WOLF

Üşümesinden belli içimin: bitiyor yaz.

Ufuk kör bir gözün ardı kadar boş. Geçiyor son

kuş sürüleri mumların titrediği bir katedralde

dinlediğim orgun sönüp giden yankısı gibi dinli-

yorum kanatlarının sesini

Ey üzünç diyorum: Yaşamımın toplamı, koyakların

ıssızlığından damıtılmış bana kalan tek bilgelik.

Üzünç: kolsuz bir askerin sakallı yüzü yansıyıp vitrinin

camında ‘kendini öldür’ diye iç geçirince; tezgahda

sızıp kalınca çocukluğunu ele veren göçebe

yüreğin sözü, kucaklanmayınca artık sevgili beden

ve gözyaşlarında parlayınca terkedilmiş baba ocağı

Dupduru gözlerle baktın bana ey yitik çocuk:

derede seyrederken kendimi ve öptün, ülkeler

vadeden bir öpüşle

Bu işte üzünç,

bu işte onulmazlık.

Yaz bitiyor:

gece iniltisini emziriyor büzülüp toprağa doğru çekilen

ağaçların, zaten yaralı belleğime daha bu sabah

bir uçurum kıyısıymış gibi dalıp gitmiştim saksının

çatlağına,bahçede yürürkende ayaklarım yapraklara

gömülü, bir kez daha Rhoda’nın sesiydi:

“Ah yaşam, nasıl da korktum senden.”

Bitiyor yaz: Ürperdim demin, biçimler dönüşebilir diye

düşünürken tek değişmeyen yüreğim ama yüreğim:

Paslı bir kapı işte, açılınca da inildeyerek ardında

hiçbir şey yok büyük karanlıktan başka.

Yine de konuşuyor biri:

Melek değil hükümlü kendini dünyaya doğru fırlatan:

“Siz lekelediniz beni ve çürüttünüz.”

Çöldeki su damlası gibi Söz: Emiyor onu demir,

beton ve cam, savaş ve tecim;

Yitiktir ve kovalanmıştır açıklamak isteyen

Söz

Ah bilemiyorum henüz yaşamımın tümünü, dok

işçilerinin suda yüzen sapları kesilmiş çiçeklere

benzeyen yüzlerine bakıyorum, şalına sımsıkı sarılmış

ihtiyar kadının çay bardağına değince bir kemik sesi

çıkaran eline bakıyorum, çilli bir oğlanın otobüsün camında

yassılmış burnuna bakıyorum: Bir giz mi bunlar belirginlik mi?

Üstelik hem göreniyim düşlerimin hem görüleni:

Üç başlı bir köpekle söyleşiyorum sık sık, elimde

bir gül; yağmalarken bir kitabın paha biçilmez gömüsünü.

Yine de yazgım o sözcükler, biricik ödevim.

Ve herşey bana sesleniyor: binlerce parçaya bölünüyor,

dağılıp gitmeden önce dokunuyorum herbirine:

Su bardaklarına, sarı, kırmızı, mor kurdelelere;

pencerenin nice yağmurlar, nice karlarla boyası

gitmiş pervazına; bir albümün gün boyu birbirleriyle

fısıldaşan sararmış fotoğraflarına, ıssız kar ovaları gibi

yalnızca rüzgarın sesiyle uğuldayan bomboş sayfaları gibi

Ah yazıma kimi zaman da, ateşe tutulmuş bir elin

acısıyla karalanmış yazılarıma:

Kanı çekilmiş ve dudakları hummanın koruyla kavrulmuş

bir yüz bu. Nedir aradığı ve nedir yitirdiği?

İnsan çiçeklenmelerinin ve insan yıkımlarının arasında.

Kişisel tarihler mi kurdum yaşamın sabuklamasıyla

yoksa varolan tarihlerin kurgusu muyum?

Ah yazı(m) taşıllaşan yazı(m): Aradığını ve yitirdiğini

biliyorum sonunda:

Yanmış bir kelebeğin külü.

Yaz bitiyor işte. Ayaküstü bir söyleşiydi zaten pespembe

ibrişim ağaçlarının altında. Kışa taşıyorum dünyanın

tortusunu: şarkılar, ağlayışlar, vedalar, buluşmalar,

karartma geceleri, sirenler, yaşamı saran sis:

İç içe giren, sarmaşan. Son bir gözgöze geliş zamanla:

Yanmış bir kelebeğin külü: Mavi-beyaz bir kelebeğin

külü…

Buluştuk Septimus, Clarissa, Rhoda. Mrs. Ramsay

dupduru bir ırmağın kıyısında, su yankılıyor dağılan ve

birleşen doğaya tek bir cümleyi:

“Şu küçücük varolma sorunu bitti”

Akıyor ırmak

Ahmet OKTAY

ÇÜRÜMENİN KİTABI ~ Emil Michel Cioran

ÇÜRÜMENİN KİTABI

(FANATİZMİN ŞECERESİ)

Aslında her fikir yansızdır, ya da öyle olmalıdır; ama insan onu canlandınr,

alevlerini ve cinnetlerini yansıtır ona; saflığını yitirmiş, inanca

dönüştürülmüş fikir, zaman içindeki yerini alır, bir olay çehresine

bürünür; Mantıktan sara hastalığına geçiş tamamlanmış olur ... İdeolojiler,

doktrinler ve kanlı şakalar böyle doğar.

İçgüdüsel olarak putlara taptığımız dan, düşlerimizin ve çıkarlarımızın

nesnelerini kayıtsız şartsız şeyler haline getiririz. Tarih, bir

Sahte Mutlaklar Geçidi'nden, bahaneler adına dikilmiş bir tapınaklar

dizisinden, zihnin Gayri Muhtemel önünde küçülmesinden ibarettir.

Dinden uzaklaştığında bile insan dine tabi kalır; bütün çabasıyla tanrı

benzerleri yaratır, sonra da benimser bunları ateşlilikle: İçindeki kurgu

ihtiyacı, mitoloji ihtiyacı, apaçık gerçeğin ve gülünçlüğün üstesinden

gelir. Bütün cinayetlerinin sorumluluğu tapma gücündedir: Bir

tanrıyı yakışıksızca seven kişi, başkalarını da onu sevmeye zorlar, buna

razı olmazlarsa onları yok etmeye de hazırdır. Hiçbir hoşgörüsüzlük,

ideolojik taviz vermezlik veya din yayıcılığı yoktur ki, şevkin

hayvani temelini açığa vurmasın. Hele insan ilgisizlik melikesi'ni bir

yitirsin: Potansiyel bir katil haline gelir. Hele.fikrini tanrıya dönüştürsün:

Bunun sonuçları sayılamayacak kadar çoktur. Ancak bir tanrı ya

da tanrı taklitleri adına insan öldürülür: Akıl Tanrıçası'nın. ulus, sınıf

ya da ırk fikrinin yol açtığı aşınlıklar Engizisyon'un ya da Reform'un kilerle

akrabadır. Kanlı marifetler konusunda coşku dönemlerinin

üzerine yoktur: Azize Teresa ancak yakılan insanlarla çağdaş olabilir-

di, Luther de köylü katliamlarıyla ... Mistik krizlerde, kurban iniltileriyle

vecd iniltileri birbirine paraleldir ... Dar ağaçları, zindanlar, hücreler,

ancak bir imanın gölgesinde çoğalır - ruhu hepten sarmış olan o

inanma ihtiyacının gölgesinde. Bir doğruyu, kendi doğrusunu elinde

bulunduran kişinin yanında şeytan bile epey soluk kalır. Neronlar'a,

Tiberiuslar'a karşı adaletsiz davranıyoruz: Ayrılıkçılık kavramını hiç

de onlar icat etmemiştir: Katliamlarla kendini oyalayan, çığrından

çıkmış hayalciler olmuşlardır sadece. Hakiki' katiller, dini veya siyasi

düzeyde bir ortodokstluk kuranlardır; mümin ile mezhep sapkını arasında

ayrım yapanlardır.

Fikirlerin birbirinin yerine geçebildiğini kabullenmemekte ısrar

edilince, kan akar. .. Kesin kararların altından bir hançer yükselir;

alevli gözler cinayet habercisidir. Hamlet'ten etkilenmiş mütereddit

bir ruh asla zarara yol açmamıştır: Kötülüğün ilkesi irade gerilimindedir,

huzuru yaşayamamaktadır; tıka basa ideallerle dolu, kanaatlerinin

ağırlığı altında patlayan ve şüpheyle tembelliği -bütün faziletlerinden

daha soylu zaaftan- alaya almakla gönül eylemiş olduğu için,

mahvolduğu bir yola, tarihe, o densiz sıradanlık ve kıyamet kanşımı­

na ginniş olan bir ırkın Prometheus'vıi.ri megalomanisindedir. .. Orada

kesinlikler çoktur: Bunları kaldırın, özellikle de sonuçlarını kaldırın:

Cenneti yeniden kurarsınız. Düşüş, bir doğrunun peşine takılma ve

onu bulmuş olmaktan emin olma değilse; bir dogma için duyulan tutku,

bir dogmanın içine yerleşme değilse nedir? Bundan fanatizm doğar

-insana iş görür olma, peygamberlik yapma ve terör zevkini veren

temel kusur-, o lirik cüzzam aracılığıyla ruhlara bulaşır, boyun eğdirir;

anları ezer ya da taşkınlaştırır... Bunun elinden bir tek kuşkucular

kurtulur (ya da miskinler ve estetler), çünkü hiçbir şey önermezler,

çünkü -insanlığın hakiki" velinimetleri olan onlar- tarafgirlikleri yok

eder ve içlerindeki sayıklamayı tahlil ederler. Bir *Pyrrhon'un yanında,

kendimi bir Aziz Paulus'un yanında olduğundan daha güvenlikte

hissederim; nüktedan bir bilgeliğin, zincirinden boşanmış bir azizlikten

daha yumuşak olması nedeniyle ... Ateşli bir ruhta, kılık değiştirmiş

bir avcı hayvan bulunur; kişi, bir peygamberin pençelerinden kolay

kolay kurtulamaz ... İster sema adına, ister site veya ba§ka bahaneler

adına sesini yükselttiğinde, uzaklaşın ondan: Yalnızlığınızın satırıdır,

onun hakikatlerinin ve taşkınlıklarının berisinde yaşamanızı affetmez;

hislerinizi, varını yoğunu onunla paylaşmanızı ister; bunu size dayatmak 

ve sizi tanınmaz hale getirmek ister. Bir inanç tarafından

ele geçirilip onu ötekilere iletmeye çalışmayan insan, selimet saplantısının

hayatı soluksuz bıraktığı bir yer olan yeryüzüne yabancı bir

olaydır. Etrafınıza bakın: Her tarafta vaaz veren solucanlar; her kurum

bir misyonu dile getirir; tapınaklar gibi belediyelerin de mutlakları

vardır; yönetimin ise yönetmelikleri - maymunların kullanımına

yönelik metafizik ... Hepsi de bütün insanların yaşamına çare bulmaya

çabalar: Dilenciler ve şifasız hastalar bile buna can atarlar: Dünya kaldırımları

ve hastaneler reformcularla dolup taşar. Olay kaynağı haline

gelme isteği, her birinin üzerine zihinsel bir karışıklık, ya da kişinin

kendi istediği bir !il.net gibi etki eder. Toplum - bir kurtarıcılar cehennemi!

Diogenes'in elinde lambasıyla aradığı, ilgisiz biriydi. ..

Birisinin idealden, gelecekten, felsefeden içten bir şekilde söz ettiğini,

emin bir ses tonuyla "biz" dediğini, "diğerleri"ni andığını duymam;

kendini onların tercümanı olarak gördüğüne şahit olmam onu

kendime düşman görmem için yeterlidir. Onda bir tiran müsveddesi,

aşağı yukarı bir cellat görürüm; tiranlar kadar, büyük cellatlar kadar

nefrete müstahaktır. Her imanın bir tür terör icra etmesindendir bu; ve

bunu yerine getirenin "saflar" olması, olayı daha da ürkütücü hale getirir.

Kurnazlara, düzenbazlara, zirzoplara güvenilmez; halbuki tarihteki

hiçbir büyük kargaşa onlara isnat edilemezdi; hiçbir şeye inanmadıkları

için ne yüreklerinize ne de artdüşüncelerinize karışırlar; sizi

kendi gevşekliğinizin, ümitsizliğinizin ya da yararsızlığınızın eline

bırakırlar; insanlık yaşadığı azıcık refah anlarını onlara borçludur: Fanatiklerin

işkence ettiği ve "ldealistler"in batırdığı halkları kurtaran

onlardır. Doktrinsizdirler, sadece kaprisleri ve çıkarları vardır; ilkeli

despotizmin yol açtığı yıkımlardan bin kere daha dayanılır olan

uyumlu zaaflardır bunlar. Zira hayattaki bütün kötülükler bir "hayat

anlayışı"ndan ileri gelir. Olgunlaşmış bir siyaset adamı, eski Sofistler'in

çalışmalarını derinleştirmeli ve şan dersleri almalıdır; - bir de

yolsuzluk dersleri ...

Fanatik ise yolsuzluğa kapılmaz: Bir fikir uğruna öldürüyorsa,

onun için Pekala ölebilir de; her iki durumda da, tiran veya şehit de olsa,

bir canavardır. Bir inanç için acı çekmiş olandan daha tehlikeli

varlık yoktur: En büyük zalimler, kafası kesilmemiş mazlumlar arasından

çıkar. Acı, güç iştahını azaltmak şöyle dursun, onu azdırır; zihin

de kendini bir soytarının meclisinde bir kurbanınkinden daha rahat

hisseder; onu, bir fikir için ölünen gösteriden daha fazla tiksindiren

hiçbir şey yoktur ... Yücelik ve kan dökmeden bıkıp usandığı için, 

evrenle eş düzeyde bir taşra sıkıntısının; şüphenin bir olay ve ümidin

bir musibet gibi görüneceği değişmezlikte bir Tarih'in hayalini kurar

...
*Phyrrhon(Piron):  MÖ 365-275 yılları arasında yaşamış olan kuşkuculuğun kurucusu ünlü Yunan düşünür. Abderalı Anaksarkhos'un öğrencisi olan Pyrrhon Elis'de öğretmenlik yaptı.

(ANTİ-PEYGAMBER)

Her insanın içinde bir peygamber uyuklar ve o uyandığında, dünyadaki

kötülük biraz daha artar ...

Vaaz verme çılgınhğı içimizde öylesine yer etmiştir ki, korunma

içgüdüsünün bilmediği derinliklerden doğar. Her insan, kendinin bir

şey önereceği iirıı bekler: Ne önerdiği önemli değildir. Bir sesi vardır

ya, o yeter. Ne sağır ne dilsiz olmanın bedelini pahalıya öderiz ...

Çöpçüsünden züppesine kadar herkes, cinai cömertliğinin kesesinden

harcar; hepsi, mutluluk reçeteleri dağıtır; hepsi, herkesin adımlarına

yön vennek ister: Ortaklaşa hayat, bundan ötürü tahammül edilmez

bir hale gelir; insanın kendi hayatı daha da çekilmez olur: Başkalarının

işlerine hiç karışmadığı zaman kişi kendi işleri için o kadar endişe

duyar ki, kendi "benliği"ni bir dine çevirir, yada tersten havarilik

yaparak "benliği "ni yok sayar: Evrensel oyunun kurbanıyızdır ...

Varoluşun veçhelerine getirilen çözüm önerilerinin bolluğu, ancak

bu önerilerin nafılelikleriyle mukayese edilebilir. Tarih: İdeal imalathanesi.

.. huyu suyu belli olmayan mitoloji, sürülerin ve yalnızlann

taşkınlıkları ... gerçekliği olduğu haliyle tasarlamanın reddi, ölümcül

kurgu açlığı. ..

Fiiliyatımıztn kaynağı, kendimizi zamanın merkezi, nedeni ve sonucu

zannetmeye bilinçsizce meyilli olmamızdadır. Reflekslerimiz

ve gururumuz, teşkil ettiğimiz et ve bilinç parçasını bir gezegene dö­

nüştürür. Eğer dünyadaki konumumuzu doğru olarak anlayabilseydik;

eğer kıyaslamak, yaşamak'tan ayrılmaz olsaydı, mevcudiyetimizin

ufaklığının açığa çıkması bizi ezerdi. Ama yaşamak, kendi boyutlanna

karşı körleşmektir. ..

Bütün fiiliyatımız -soluk almaktan imparatorluklar ya da metafizik

sistemler kurmaya kadar- kendi önemimiz hakkında bir yanılsamadan,

bilhassa da peygamberlik içgüdüsünden çıktığına göre, kendi

hükümsüzlüğünü doğru bir şekilde görmesi durumunda, işe yarar olmaya

ve kendini kurtarıcı gibi göstermeye kim çalışırdı ki?

"İdeal"siz bir dünya, doktrinsiz bir can çekişme, yaşamsız bir ebediyet

hasreti ... Cennet. .. Fakat kendimizi oyalamaksızın bir saniye bi-

le var olamazdık: İçimizdeki peygamber, bizi kendi boşluğumuzda

ihya eden deli tarafımızdır.

İdeal bir şekilde zihni açık, yani ideal bir şekilde nornıal insan,

içindeki hiçlik'ten başka hiçbir şeye tutunmamalıdır ... Onu işittiğimi

farz ediyorum: "Amaçtan, bütün amaçlardan koparılmışım: arzuları­

mın ve buruk:luklarımın sadece formüllerini muhafaza ediyorum. Sonuca

bağlama eğilimine direndiğim için ruhu yendim; tıpkı hayatı da,

onun içinde çözüm aramaktan dehşete kapılarak: yendiğim gibi. .. İnsanın

seyri - ne mide bulandırıcı şey! Aşk- iki tükürüğün karşılaşması

... Bütün duygular mutlak:lannı salgı bezlerinin sefilliğinden alırlar.

Asalet varoluşun yadsınmasındadır, harap olmuş manzaralara tepeden

bakan bir tebessümdedir yalnızca.

(Vaktiyle bir "benliğim" vardı; artık sadece bir nesneyim ... Yalnızlığın

bütün uyuşturucularını tıka basa alıyorum; dünyanın uyuşturucuları

bana benliğimi unutturamayacak: kadar hafiftiler. İçimdeki peygamberi

öldürmüş olduğuma göre, nasıl olur da insanlar arasında h§.lii

bir yerim olabilir ki?)

(TANIMLAR MEZARLIĞINDA)

"Artık benim için hiçbir şey konu olamaz, zira bütün şeylerin tanımını

verdim," diye haykıran bir zihin tahayyül edebilir miyiz acaba? Böyle

bir şeyi tahayyül edebilsek bile, süre içinde nasıl konumlandırılır bu?

Bizi çevreleyen şeylere, onlara isim verdiğimiz -ve ötelerine geç­

tiğimiz- ölçüde tahammül ederiz. Ama, bir şeyi bir tanımla benimsemek,

ne kadar keyfi olursa olsun -ne kadar keyfiyse o kadar da vahimdir,

çünkü bu durumda ruh bilginin önüne geçer- o şeyi dışlamaktır;

onu yavanlaştırmak ve yersizleştirmektir, yok etmektir. Avare ve

münhal bir zihin - dünyayla da yalnızca uyku sayesinde bütünleşen

bir zihin- şeylerin isimlerini çoğaltmak, içlerini boşaltmak ve yerlerine

formüller koymaktan başka hangi işi icra edebilir? Sonra, şeylerin

yıkıntıları üzerinde ilerler; artık ihsas yoktur: Yalnızca hauralar. Her

formülün altında bir kadavra yatmaktadır: Varlık veya nesne, mahal

verdiği bahanenin altında ölür. Zihnin havai ve uğursuz hovardalığı­

dır bu. Ve bu zihin isimlendirdiği ve kayda düştüğü şeylerin içinde

kendini de heba etmiştir. Sözcüklere il.şık olduğu için, ağır sessizlik

lerdeki esrardan nefret ediyordur ve bu sessizlikleri hafifleştirip saflaştırır:

Bu zihnin kendisi de hafif ve saf bir hale gelmiştir, çünkü her

şeyin yükünü atmış ve her şeyden arınmıştır. Tanımlama zaafı, onu

merhametli bir cani ve uysal bir kurban haline getirmiştir.

Ruhun zihne yaydığı ve ona canlı olduğunu hatırlatan tek leke de

böylece silinmiştir.

(UYGARLIK VE HAVAİLİK)

Küstah ve leziz zihinler eserlerin ve şaheserlerin dokularına ince horgörti

ve hercai alaylardan saçaklar eklemeselerdi, onların aşınmış kütlesine

ve derinliğine nasıl dayanabilirdik? İncelikleriyle toplumun

hem doruklarına hem de kıyısına yerleşen o sevimli varlıklar olmasa,

ataletle görgünün zeki ve beyhude zaaflara gereksiz yere kattığı yasalara,

adetlere, kalpten kopan pasajlara nasıl tahammül ederdik?

Ciddiyeti kötüye kullanmamış, değerlerle oynarruş, bu değerleri

meydana getirmekten ve yok etmekten büyük bir zevk almış uygarlıklara

minnettar olmak gerekir. Yunan ve Fransız uygarlıkları dışında,

şakacı bir zihin açıklığıyla şeylerdeki zarif hiçliğin gösterisini sunan

bir uygarlık biliyor muyuz? Alkibiades'in dönemi ile on sekizinci

yüzyıl Fransası iki teselli kaynağıdır. Halbuki diğer uygarlıklar, hayata

bir yararsızlık lezzeti veren o neşeli icraatın tadını ancak son aşamalarında,

bütün bir inanç ve gelenek sisteminin çöküşünde alabilmişlerdir

bu iki yüzyıl ise, her şeye karşı kaygısız olan ve her şeyi

kabul eden can sıkıntısını en olgun çağlarında, güçlerine ve geleceğe

tam anlamıyla mfilikken yaşamışlardır. Bir yandan hayata lclnet okurken

yine de hayattaki burukluğun hoşluklarını tadan, yaşlı, kör ve ileri

görüşlü Madam du Deffand'dan iyi bir simge var mıdır?

Hiç kimse havailiğe hemen ulaşamaz. O bir ayrıcalık ve bir sanattır;

her tür kesinliğin imkansız olduğunun farkına varan ve kesinliklerden

tiksinen kimselerdeki yüzeysellik arayışıdır; doğal bir şekilde

dipsiz oldukları için hiçbir yere götüremeyecek uçurumlardan uzağa

kaçıştır.

Bununla birlikte, geriye görünümler kalır: Neden bunları bir üslup

düzeyine yükseltmeyelim? Bütün akıllı devirlerin tanımı buradadır.

İfadeyi taşıyan ruhtan ziyade, ifadenin kendisine; sezgiden ziyade teveccühe

itibar edilen noktaya varılır; heyecan bile nazik bir hale gelir. Hiçbir zarafet önyargısı taşımayan, kendi kendine teslim edilmiş

olan varlık bir canavardır; kendi içinde, sadece elikulağında terörün

ve inkarın kol gezdiği karanlık bölgeler bulur. Ölmekte olduğunu bü­

tün canlılığıyla bilmek ve bunu gizleyememek bir barbarlık eylemidir.

Her samimi felsefe, sırlarımızı eleyen ve istenen etkilere dönüş­türme 

işlevi gören uygarlığın ünvanlarını inkfir eder. Böylece havailik,

olduğumuz gibi olma derdine karşı en etkili panzehir haline gelir:

Onun aracılığlyla dünyayı kötüye kullanırız ve derinliklerimizde yatan

yakışıksızlığı gözlerden saklarız. Onun hünerleri olmasa. bir ruh

sahibi olmaktan ötürü nasıl yüzümüz kızarmazdı. Aşırı hassas yalnızlıklarımız,

ötekiler için ne cehennemdir! Ama hep onlar için, bazen de

kendimiz için icat ederiz görünümlerimizi...

( TANRI'NIN İÇİNDE YOK OLMAK )

Farklı özüne itina gösteren ruh, kaçındığı şeyler tarafından her adımda

tehdit edilir. Dikkati -en büyük ayrıcalığı- onu sık sık terk ettiği

için, kaçmak istediği eğilimlere boyun eğer, ya da murdar sırlara yem

olur. .. Bizi hayvanlara ve nihai meselelere yakınlaştıran bu korkulan,

bu titremeleri, bu başdönmelerini kim yaşamamıştır ki? Dizlerimiz

bükülmeden titrer, ellerimiz kavuşmadan birbirini arar, gözlerimiz

hiçbir şey görmeden yukarı bakar. .. Cesaretimizi pekiştiren o dikey

kibri, bizi gösteri yapmaktan muaf tutan duyguyu, o hareketlerden

dehşet duyma duygusunu muhafaza ederiz; gülünçlük derecesinde

ifadeye gelmez olan bakışları örtmek için, göz kapaklarımızın yardı­

mını da ... Kayıp gitmemiz yakındır, ama kaçınılmaz değildir; ilginç

bir kazadır, ama hiç yeni değildir; korkularımızın ufkunda şimdiden

bir tebessüm doğmaktadır ... duanın kucağına hiç düşmeyeceğizdir ...

Zira sonunda O kazanmamalıdır; büyük harfle yazılan ismini lekelemek,

istihzamıza düşer; saçtığı titremeleri dağıtmak da yüreğimize ...

Böyle bir varlık gerçekten olsaydı; zayıflıklarımız kararlarımıza,

derinliklerimiz sınamalarımıza üstün gelseydi, o zaman hafif düşünmeyi

sürdürmek beyhude olmaz mıydı? Madem ki zorluklarımız hallolmuş,

sorularımız askıya alınmış ve büyük korkularımız yatıştırılmış

... Fazla kolay olurdu bu. Her mutlak-şahsi veya soyut-, sorunları

es geçmenin bir tarzıdır; sadece sorunları değil, duyuların paniğinden

başka bir şey olmayan köklerini de ... 

Tanrı: Ürküntümüzün üzerine dosdoğru düşüş; hiçbir ümide kanmayan

arayışlarımızın ortasına yıldırım gibi inen selfunet; tesellisiz

kalmış ve zaten teselli edilmek de istemeyen kibrimizin dolambaçsız

bir biçimde geçersizleşmesi; bireyin kızağa çekilme yolunda ilerlemesi;

endişe noksanlığı yüzünden ruhun işsiz kalması ...

imandan daha büyük bir feragat var mıdır? İman olmadığında sonsuz

sayıda çıkmaza girildiği doğrudur. Ama hiçbir şeyin sonunun hiç­

bir şeye çıkmadığını; evrenin, hüznümüzün bir yan-üıünü olduğunu

bile bile, bu ayak sürüme ve kafamızı yere göğe vura vura ezme zevkinden

kendimizi niye mahrum edelim?

Atadan kalma ödlekliğimizin bize önerdiği çözümler, entelektüel

edebinden yan çizmenin en beter yollarıdır. Yanılmak, kandırılmış

olarak yaşamak ve ölmek; insanların yaptığı budur. Ama bizi Tanrı'nın

içinde yok olmaktan koruyan ve bütün anlarımızı, hiç etmeyeceğimiz

dualara dönüştüren bir haysiyet de vardır.

( ÖLÜM ÜZERİNE ÇEŞİTLEMELER )

I. - Hiçbir şeye dayanmadığı için, bir gerekçenin gölgesi bile bulunmadığı

için, hayatta sebat ederiz. Ölüm fazla kesindir; bütün sebepler

onun tarafında bulunur. İçgüdülerimize esrarengiz gelir; düşünüşü­

müzün önünde, berrak ve itibarsız bir halde, bilinmeyenin sahte cazibesi

olmaksızın belirir.

Hükümsüz sırları biriktire biriktire, anlamsızlığı tekeline ala ala,

hayat ölümden fazla ürküntü verir: Büyük Meçhul odur.

Bunca boşluk ve anlaşılmazlık nereye varabilir? Günlere tutunuruz,

çünkü ölme arzusu fazla mantıksaldır, bundan dolayı da işe yaramazdır.

Hayat belirgin, tartışılmaz açıklıkta tek bir gerekçeye sahip

olsaydı kendini yok ederdi; içgüdüler ve ön yargılar Tutarlılık'la temasa

geçtiklerinde ortadan kalkarlar. Soluk alan her şey teyit edilemeyenle

beslenir; birazcık mantık ilavesi bile, varoluş -Sağduyusuzluk

çabası- için uğursuz olurdu. Hayata sarih bir anlam verin: Hemen o

an cazibesini yitirir. Hedeflerindeki belirsizlik onu ölümden üstün kı­

lar; bir nebze sarahat bile onu mezarlar kadar bayağılaştırabilirdi. Zira

hayatın anlamını konu alan bir müspet bilim yeryüzünü bir günde

ıssız bırakırdı; Arzu'nun verimli gayri muhtemelliğini de hiçbir çılgın

yeniden canlandıramazdı. 

II. -İnsanlar, en nazlı ölçütlere göre sınıflandırılabilir: mizaçları­

na göre; eğilimleri, düşleri ya da salgı bezlerine göre ... Kravat değiştirir

gibi fikir değiştirilir; zira her fikir, her ölçüt, dışarıdan, zamanın biçimlenişlerinden

ve tesadüflerinden gelir. Fakat kendimizden gelen,

kendimiz oları bir şey vardır; görünmez, ama içsel olarak teyit edilebilir

bir gerçeklik; her an kavranabilen ve hiçbir zaman kabullenmeye

cesaret edilmeyen ve ancak tüketilmeden önce gündeme gelen uygunsuz

ve ezeli bir mevcudiyet: Ölümdür bu, hakiki ölçüt odur ... Bütün

canlıların en mahrem boyutu olan ölüm, birbirine indirgenemeyen iki

düzene ayırır insanlığı. .. Bu iki düzen arasındaki mesafe, bir akbabayla

bir köstebek, bir yıldızla bir tükürük arasındakinden de fazladır ...

Ölüm duygusu olan insanla bu duyguya hiç sahip olmayan arasında,

iletişimi mümkün olmayan iki dünyanın uçurumu açılırr, bununla birlikte

ikisi de ölür; fakat biri ölümünden habersizdir, ötekiyse bunu bilir;

biri sadece bir anda ölür, ötekiyse sürekli ölmektedir ... Ortak koşulları

ikisini de birbirine karşıt uçlara yerleştirir; iki aşırı uca ve aynı

tanımın içine; uzlaşmazlıklarıyla aynı kadere maruz kalırlar. .. Biri

sanki ebediymiş gibi yaşar; öteki devamlı olarak ebediyetini düşünür

ve bunu her düşüncesinde inkar eder.

Hiçbir şey hayatımızı değiştiremez, hayatı iptal eden kuvvetlerin

içimize aşama aşama sızması dışında hiçbir şey. Ne büyümemiz deki

sürprizler, ne de yeteneklerimizin serpilmesi hayata yeni bir ilke katar;

hayatın nezdinde ancak tabidir onlar. Tabii olan hiçbir şey de bizi

kendimizden başka bir şey haline getiremez.

Ölümün ön belirtisi olan her şey, hayata bir yenilik meziyeti katar,

onu dönüştürür ve büyütür. Sağlık, hayatı olduğu halde, kısır bir kimlik

içinde muhafaza eder; oysa hastalık bir faaliyettir; insanın sergileyebileceği

en yoğun faaliyet, kendini kaybetmiş ve ... duraklamalı bir

harekettir; hareket göstermeksizin bol bol enerji sarf etmektir, tamiri

imkansız bir gök parıltısını düşmanlıkla ve tutkuyla beklemektir.

III. -Ölüm saplantısına karşı, aklın gerekçeleri gibi ümidin kaçamaklarının

da işe yaramaz olduğu ortaya çıkar: Anlamsızlıkları, ölme

iştahını azdırmaktan başka şeye yaramaz. Bu iştahın üstesinden gelmek

için bir tek "yöntem" vardır: Bunu sonuna kadar yaşamak; tüm

hazlarına, tüm boğucu sıkıntılarına maruz kalmak; bundan kaçmak

için hiçbir şey yapmamak. Doyasıya yaşanan her saplantı kendi aşırılıklarıyla

kendini ortadan kaldırır. Ölümün sonsuzluğu üzerinde dura

dura düşünce bunu yıpratmayı başarır, bizi bundan tiksindirir; bu ne-

gatif fazlalığın elinden hiçbir şey kurtulmaz; ölümün itibarını tehlikeye

düşürüp azaltmadan önce, bize hayatın boşunalığını gösterir.

Kendini bunaltının zevklerine kaptırmamış; düşüncelerinde, sö­

nüp gitme tehlikesinin lezzetine bakmamış, zalim ve yumuşak yok

oluşların tadını almamış kişideki ölüm saplantısı hiç iyileşmeyecektir:

Bunun ıstırabını çekecektir, çünkü buna direnmiş olacaktır; oysa

bir dehşet disiplininde ustalaşmış kişi, kendi kokuşmuşluğu üzerine

düşünerek kendini kararlılıkla kül haline getirmiş kişi, ölümün geç­-

mişi'ne doğru bakacaktır - kendisi de artık yaşayamayan bir dirilmiş'ten

başka bir şey olmayacaktır. "Yöntem"i onu hem hayattan hem

ölümden kurtarmış olacaktır.

Her esaslı tecrübe uğursuzdur: Varoluşun katmanlarında bir kalınlık

noksanlığı vardır; bunları kazan yürek ve varlık arkeoloğu, arayışları­-

nın sonunda boş derinliklerle karşılaşır. Görünümlerin zırhını boş yere

özlemle arayacaktır.

Sözüm ona en yüksek sırların ifşaatı olan Antik Esrar' dan bize bilgi

konusunda hiçbir şey intikal etmemiştir. Herhalde müptedilerin

hiçbir şey aktarmama zorunlulukları vardı; fakat yine de aralarından

tek bir gevezenin çıkmamış olması akıl alır gibi değildir; bir sırda

böylesine inat etmekten daha ters bir şey varmıdır insanın tabiatına?

Aslında hiçbir sırrın olmamış olmasındandır bu; olup biten ayinler ve

ürpertilerdir. Perdeler kaldırıldığında, ortaya sonsuz uçurumlardan

başka ne çıkabilirdi? Sadece hiçliğin sırlarına giriş yapılabilir ve

canlı olmanın gülünçlüğünün .

... Yanılgıdan kurtulmuş yüreklerin katılacağı bir Eleusis töreni*

düşünüyorum, tanrıların ve yanılsama ateşliliğinin olmadığı açık bir

Esrar ...

-----*-----

Eleusis töreni*Dini sırları açıklamak için yapılan törenler.

(ANLARIN KIYISINDA)

Şeylerden aldığımız zevki ayakta tutan ve şeylerin hala var olmasını

sağlayan, ağlamanın imkansızlığıdır: Tatlarını tüketmemize ve bunlardan

yüz çevirmemize engel olur. Onca yolun ve kıyının üzerinde,

gözlerimiz kendi içlerinde boğulmayı reddettikleri zaman, kuruluklarıyla,

hayran oldukları nesneyi koruyorlardır. Gözyaşlanmız tabiatı

heba eder, kendinden geçişler de Tanrı'yı. .. Ama sonunda, bizi de heba

ederler. Zira ancak en yüksek arzularımızı serbest mecralarına bı­

rakmayı reddederek oluruz: Hayranlığımızın ya da hüznümüzün çemberine

giren şeyler, sadece onları sulu vedalarımızla kurban etmediğimiz

ve kutsamadığımız için orada kalırlar .

... Böylelikle, her geceden sonra, kendimizi yeni bir günün karşı­

sında bulduğumuzda, o günü doldurma gerekliliğinin gerçekleştirilemez

oluşu içimizi ürküntüyle doldurur; ve ışık içinde nerede olduğumuzu

şaşırmış bir halde, sanki dünya az önce sarsılmış ve kendi Yıldız'ını

icat etmiş gibi, bir teki bile bizi zamanın dışına çıkarmaya yetecek

olan gözyaşlarından kaçarız.

(ZAMANIN PARÇALARININ BİRBİRİNDEN AYRILMASI)

Anlar birbirini izler: Bir kapsamları olduğu yanılsamasına, ya da bir

anlamları olduğu hayaline kapılmak için hiçbir sebep yoktur; cereyan

ederler; seyirleri bizim seyrimiz değildir; sersem bir algıya hapsolmuş

bir şekilde akışını seyre dalarız onların. Zaman boşluğunun

önünde yürek boşluğu: Karşı karşıya, birbirlerine yokluklarını yansı­

tan iki ayna, aynı hiçlik görüntüsü ... Hayalperest bir budalalığın etkisi

altındaymış gibi, her şey aynı seviyeye gelir: Artık doruklar da yoktur,

uçurumlar da ... Yalanlarda ki şiir, bir muammanın dürtüsü artık

nerede keşfedilir?

   Sıkıntıyı hiç bilmeyen kişi, çağların doğuşundan önceki dünyanın

çocukluğunda bulunmaktadır hala; ahı gitmiş vahı kalmış, kendi boyutlarına

aldırmayan o yorgun zamana, kendi geleceğinin eşiğindeyken

aniden bir yadsıma lirizmi mertebesine çıkartılmış maddeyi de

beraberinde sürükleyerek çöken zamana kapalı kalır. Sıkıntı, kendi

kendine yarılan zamanın içimizdeki yankısıdır ... boşluğun açığa çıkmasıdır,

hayatı destekleyen -ya da icat eden- o sayıklamanın kurumasıdır...

   Değer yaratan insan, tam anlamıyla sayıklayan varlıktır; bir şeyin

var olduğu inancından mustariptir, oysa nefesini tutması kafidir: Her

şey durur. Heyecanlarını askıya alsa: Artık hiçbir şey titremez olur.

Kaprislerini ortadan kaldırsa: Her şey soluklaşır. Gerçeklik aşırılıkla

rımızın, ölçüsüzlüklerimizin ve dengesizliklerimizin bir eseridir. Çar-

pıntılarımızı frenleyebildiğimizde: Dünyanın akışı yavaşlar. Ateşliliğimiz

olmasa, mekan buz tutar. Zaman bile, birazcık zihin açıklığıyla

çırılçıplak ortaya çıkacak o dekoratif evreni doğurduğu için arzuları­

mız, akmaktadır. Birazcık açıkgörüşlülük, en baştaki durumumuza

indirger bizi: Çıplaklık. Azıcık istihza, kendimizi aldatmamıza ve yanılsamayı

hayal etmemize imkan veren o gülünç görünüşlü ümitlerden

arındırır: Aksi yönde her yol hayatın dışına götürür. Can sıkıntısı

bu güzergahın başlangıcıdır sadece ... Zamanın fazla uzun olduğunu

hissettirir bize - bir erek gösterme yeteneğine sahip değildir. Her nesneden

kopmuş olan, dışarıdan özümleyecek hiçbir şeyi de olmayan

bizler ağır ağır kendimizi imha ederiz, çünkü gelecek bize bir oluş nedeni

sunmaktan çıkmıştır.

   Sıkıntı bize, zamanın aşımı değil de yıkımı olan bir ebediyeti ifşa

eder; batıl inanç noksanlığından çürümüş ruhların sonsuzudur o:

Kendi düşüşlerinin peşinde olan şeylerin kendi etraflarında dönmelerine

hiçbir şeyin engel olmadığı düz bir mutlak.

Hayat sayıklama içinde yaratılır ve sıkıntı içinde dağılır.

(Belirgin bir dertten mustarip olan kişinin şikayet etmeye hakkı

yoktur: Onun bir meşgalesi vardır. Ağır hastalar hiç sıkılmazlar: Hastalık

içlerini doldurur, tıpkı büyük suçluları vicdan azabının beslemesi

gibi. Zira her yoğun acı doluluk benzeri bir durum yaratır ve bilince,

içinden çıkamayacağı korkunç bir gerçeklik sunar; oysa sıkıntı denen

o zaman matemindeki madde'siz acı, bilincin karşısına, onu kazançlı

bir girişime zorlayan hiçbir şey çıkarmaz. Yeri belirlenemeyen

ve hiç sarih olmayan, iz bırakmadan vücudun üstüne çöken, ruha işaret

vermeden sızan bir dert nasıl iyileştirilir? Bu dert, atlattığımız, fakat

imkanlarımızı, dikkat rezervlerimizi kurutan; bizi, boğucu sıkıntı­

larımızın yok olması ve ıstıraplarımızın uçup gitmesinin ardından gelen

boşluğu doldurmaktan aciz bırakan bir hastalığa benzer. Zaman

içindeki bu yurtsuzlaşmanın yanında, bakışlarımız altında çürüyen

evren manzarasının dışında hiçbir şeyin göze batmadığı o boş ve bitkin

çöküntü halinin yanında, cehennem bile bir sığınaktır.

   Artık hatırlamadığımız ve etkileriyle ömrümüze tecavüz eden bir

hastalığa karşı hangi tedavi yolunu kullanmalı? Varoluşa nasıl bir çare

bulmalı, o sonu olmayan iyileşmeyi nasıl nihayetine erdirmeli? Ve

doğumun etkisini üzerimizden nasıl atmalı?Sıkıntı, o devasız nekahet...)

(HARİKULADE YARARSIZLIK)

Yunan kuşkucuları ve gerileme dönemindeki Roma imparatorları dı­şında 

tüm zihinler belediyeci bir yönelimin hizmetine girmiş görünmektedirler.

Sadece onlar -birinciler şüphe, diğerleri ise cinnet yoluyla o tatsız yararlılık saplantısından azade olmuşlardır. Filozof ya da eski fatihlerin külyutmaz 

dölleri olmalarına bağlı olarak, keyfiliği bir icraat ya da bir baş dönmesi mertebesine yükselttikleri içindir ki hiçbir şeye bağlı değillerdi: Bu yönleriyle azizleri çağrıştırırlar. Fakat azizler asla çöküntüye uğramamalıyken azizlerin 

yazgısı kendi yaptıklarına bağlıydı, kaprislerinin hem efendisi hem kurbanıydılar onlar hakiki yalnızlardı, çünkü yalnızlıkları kısırdı. Hiç kimse bunu örnek almadı, onlar da bunu hiç önermiyorlardı; "hemcinsleri"yle de sadece istihza ve terör yoluyla iletişim kuruyorlardı...

   Bir felsefenin ya da bir imparatorluğun yıkılmasında etken olmak:

Bundan daha hazin ve daha görkemli bir kibir tahayyül edilebilir mi?

Bir yanda hakikati, öte yanda da azameti öldürmek, zihni ve siteyi yaşatan

düşkünlüklerdir. Düşünür ve yurttaş gururunun dayandığı yanılgıların

mimarisini kökünden biçmek; tasarlama ve isteme sevincinin dayanaklarını bozulacak derecede yumuşatmak; kinaye ve azabın incelikleriyle geleneksel soyutlamaları ve saygıdeğer ananeleri gözden düşürmek - ne kadar nazik, ne kadar vahşi bir kaynaşma! Tanrıların gözlerimizin önünde ölmedikleri yerde hiçbir çekicilik yoktur. Roma' da, tanrıların yerine yenilerinin konulduğu ya da ithal edildiği, tanrıların kuruyup gitmesinin izlenebildiği o yerde, hayaletleri zikretmek ne büyük bir zevkti; ama yine de o yüce değişkenliğin, sert ve murdarherhangi bir tanrının saldırısı önünde dize gelmesi korkusu vardı...

Nitekim korkulan da gelmiştir başa.

   Bir ilahı yıkmak zahmetsiz bir iş değildir: Onu yükseltmek ve ona tapmak için gereken kadar zaman lazımdır bu iş için. Zira onun maddi simgesini yok etmek kafi gelmez, basit bir şeydir bu; ilahın ruhtaki kökleri yok edilmelidir. Geçmişin tasfiye olduğu batış devirlerine gözleri yalnızca boşlukla kamaşabilen insanların önünde- bakışlarını çeviren kişinin, bir uygarlığın ölümü denilen o büyük sanat karşısındaacıma duymaması elde midir?

   Olmayacak, hazin ve barbar bir ülkeden, Yunan yanıltmacalanyla güzelleşmiş bir Roma'nın can çekişmesi içinde belirsiz bir perişanlığı dolaştırmak için gelen o kölelerden biri gibi düşlüyorum kendimi... 

Öyle olsaydım, büstlerin münhal gözlerinde, gevşek batıl inançlar tarafından

küçültülmüş ilahlarda, atalarımı, boyunduruklarımı ve piş­manlıklanmı unutmayı başarırdım. Eski simgelerin melankolisine girerek azat olurdum; terk edilmiş tanrıların itibarını benimser; onları kurnaz haçlara karşı, uşaklarla şehitlerin istilasına karşı korurdum; ve gecelerim, Sezarlar'ın cinnet ve sefahatinde huzur arardı. Külyutmazlıkta uzmanlaşmış bir halde -kibar fahişelerin yanında, kuşkucu randevu evlerinde ya da çok gösterişli zulümler sergilenen sirklerde- kokuşmuş bir bilgeliğin bütün oklarıyla yeni coşkuları kalbura çevirir; mantığı, hiç düşlemediği boyutlara kadar, ölmekte olan dünyaların boyutlarına kadar genişletmek için akıl yürütmelerimi zaaf ve kanladoldururdum.

(DÜŞMÜŞLÜĞÜN TAHLİLİ)

Her birimiz, yalnızlığa karşı işlenen günah, yani insanlarla alışveriş tarafından yozlaştırılmaya yazgılı bir saflık dozuyla doğarız. Zira her birimiz, kendimize hasredilmiş olmamak için elimizden geleni yaparız. Bu durum, mukadderatı değil düşmüşlük eğilimini andırır. Ellerimizi temiz ve kalplerimizi bozulmamış bir halde muhafaza etmekten acizizdir; yabancıların terleriyle temas ederek kendimizi kirletiriz; tiksintiye aç ve vebaya hayran bir halde, toplu çirkefin içine gırtlağı­mıza kadar gömülürüz. Kutsal suyla dolu ummanları düşlediğimizde de, artık oraya dalmak için çok geç kalmışızdır; iliğimize kemiğimize kadar kokuşmuş olmamız, o ummana dalıp boğulmamızı engeller: Dünya yalnızlığımızı bozmuştur; ötekilerin üzerimizde bıraktığı izler silinmez bir hale gelir.

    Mahluklar arasında, sadece insan sürekli bir tiksinti uyandırabilir. Bir hayvanın yarattığı iğrenme geçicidir, düşüncemizde hiç olgunlaş­ maz; oysa hemcinslerimiz düşünüşümüze musallat olurlar, dünyadan kopukluk mekanizmamıza sızarak itiraz ve katılmama sistemimizi teyit ederler. Sadece incelik derecesiyle bir uygarlığın düzeyine işaret eden her sohbet sonrasında, Sahra'yı aramamak ve bitkilere ya da zoolojinin bitmek bilmeyen monologlarına gıpta etmemek neden imkansızdır?

    Hiçlik karşısında her kelimeyle bir zafer kazansak bile, onun zorbalığına daha da fazla maruz kalmamıza yol açar bu. Etrafımıza saçtığımız kelimeler oranında ölürüz... Konuşanların sırrı yoktur. Ve hepimiz konuşuruz. Kendimize ihanet eder, kalbimizi teşhir ederiz; her birimiz dile gelmezliğin celladıyızdır; her birimiz sırları, en başta da kendi sırlarımızı yok etmek için yırtınırız. Ötekilerle görüşmemiz de, kendimizi boşluğa doğru bir yarış içinde hep birlikte alçaltmak içindir; ister fikir teatisi olsun, ister itiraflar ya da entrikalar... Merak, sadece cennetten dünyaya düşüşe değil, her günkü sayısız düşüşe yol açmıştır. Hayat, bu düşme sabırsızlığından; ruhun bakir yalnızlıklarını, Cennet'in en eski ve en gündelik inkarı olan diyalog yoluyla peş­ keş çekmekten ibarettir. İnsan, aktarılamayan Kelam'ın sonsuz vecdi içinde yalnızca kendini dinlemeliydi; kendi sessizlikleri için kelimelerve sadece kendine ait pişmanlıklar için işitilebilen akortlar uydurmalıydı. Ama evrenin gevezesidir o, ötekiler adına konuşur, benliği çoğul biçimi sever. Ötekiler adına konuşan kişi ise daima bir sahtekardır. Siyasetçiler, reformcular ve kolektif bir bahaneden yana çıkan herkes üçkağıtçıdır. Sadece sanatçının yalanı bütünsel değildir, zira o ancak kendini icat eder. Kendini iletişimsizliğe bırakmanın, tesellisiz ve sessiz heyecanlarımızın ortasındaki gerilimin dışında, hayat, koordinatları belli olmayan bir alan üzerinde kopanları patırtıdır; evren ise, sara hastalığına tutulmuş bir geometri...

    (Gizli öznedeki zımni çoğul ile "biz"deki açık çoğul, sahte varoluş için rahat bir sığınak oluşturur. "Ben" demenin sorumluluğunu sadece şair üstlenir; sadece o, kendi adına konuşur; sadece onun buna hakkı vardır. Şiir, içine kehanet ya da doktrin sızdırdığı zaman soysuzlaşır: "Misyon" ezgiyi soluksuz bırakır, fikir uçuşa köstek olur. Shelley'nin "cömert" tarafı eserlerinin büyük bir bölümünü hükümsüzleştirir: İyi ki Shakespeare asla bir şeye "hizmet" etmemiştir.

    Aslına uygun olmamanın zaferi felsefi faaliyette, kendini gizli özneyle hoş tutan o faaliyette vuku bulur; bir de kahinlik (dini, ahlaki ya da siyasi) faaliyetinde, "biz"in ululaşmasında... Tanımlama. soyut zihnin yalanıdır; 

mülhem formül ise militan zihnin yalanı: Bir tapınağın kökeninde daima bir tanım bulunur; müminleri içinden sıyrılınmaz bir şekilde bir formül toplar oraya. 

Bütün öğretiler böyle başlar. O zaman şiire doğru dönmemek elde mi? 

Onun da, tıpkı hayat gibi, hiçbir şey kanıtlamama mazereti var.)

ÖLÜME KARŞI ORTAKLIK

Kendi hayatımız zar zor kavranılabilir görünürken, ötekilerin hayatı

nasıl tahayyül edilebilir? Bir varlıkla karşılaşılır; bu varlığın nüfuz

edilemez ve haklı gösterilemez bir dünyaya, gerçekliğin üzerine marazi

bir yapı gibi yerleşen bir kanaat ve arzular yığınına dalmış olduğu

görülür. Kendine bir yanlışlıklar sistemi uydurmuş olduğundan,

hükümsüzlükleriyle zihni ürküten sebeplerden dolayı acı çekiyordur

ve gülünçlüğü göze batan değerlere vermiştir kendini. Girişimleri fasa

fisodan başka bir şey gibi görünebilir mi? Tasa!arındaki hummalı

simetri de bir boş söz mimarisinden daha mı iyi temellendirilmiştir?

Dışarıdan bakana, her hayatın mutlağı bir başkasıyla değiştirilebilir,

her alınyazısı da -özünde yerinden oynatılamaz olmasına rağmen keyfi

görünür. Kanaatlerimiz bize havai bir cinnetin meyvaları gibi

göründüğü zaman, ötekilerin kendilerine ve her günün ütopyası içinde

çoğalmalarına duydukları tutku nasıl hoşgörülebilir ki? Falanca,

tercih ettiği özel bir dünyanın içine, filanca da bir başkasının içine

hangi gereklilikten ötürü kapanır?

Bir dostun ya da tanımadığımız birinin bize sırlarını açmasına maruz

kaldığımız zaman, bu sırların ifşası bizi hayretlere garkeder. Bu

ıstırapları bir facia mı, yoksa bir şaka mı addetmeliyiz? Bu, tamamıyla

yorgunluğumuzun teveccüh göstermesine veya çileden çıkmasına

bağlıdır. Her alınyazısı, birkaç kan lekesi etrafında kıpırdaşan bir nakarattan

başka bir şey olmadığından, bu insanın acılarının tanziminde

yersiz ve oyalayıcı bir düzen ya da bir merhamet bahanesi görmek

asabımıza kalmıştır.

Varlıkların zikrettikleri sebepleri benimsemek güç olduğundan,

her birinden her ayrılışımızda, akla gelen soru değişmez şekilde aynı­

dır: Nasıl oluyor da kendini öldürmüyor? Zira ötekilerin intiharını tahayyül

etmekten daha tabii bir şey yoktur. İnsanı altüst eden ve kolaylıkla

yenilenebilen bir sezgiyle kendi yararsız!ığımızın farkına vardıktan

sonra, herhangi birinin de böyle yapmamış olması anlaşılmaz

gelir. Kendini ortadan kaldırmak öyle açık ve öyle basit bir iş gibi gö­

rünür ki! Niçin o kadar nadir bir şeydir bu? Niçin herkes bundan kaçar?

Çünkü, her ne kadar akıl yaşama iştahını yok saysa da, fiiliyatın

sürmesine neden olan hiçlik bütün mutlaklardan üstün bir kuvvettedir;

ölümlülerin ölüme karşı sessiz ortaklıklarını izah eder; yalnızca

varoluşun simgesi değil, varoluşun ta kendisidir bu hiçlik; her şeydir. 

Ve bu hiçlik, bu bütün, hayata bir anlam veremez, ama hiç değilse hayatı,

olduğu hal içinde sürdürür: Bir intihar etmeme hali.

SIFATIN ÜSTÜNLÜĞÜ

Nihai meseleler karşısında ancak kısıtlı sayıda tavır olabileceği için,

zihin, yayılması esnasında, öz denilen o tabii sınırla, esaslı zorlukları

sonsuza dek çoğaltmanın imk!nsızlığıyla karşılaşır: Tarih, çok sayıda

sorunun ve çözümün yalnızca çehrelerini değiştirmekle uğraşır. Zihnin

icat ettikleri, bir dizi yeni nitelemeden ibarettir; unsurları yeniden

adlandırır yada yegane ve değişmez bir acı için daha az aşınmış sıfatlar

arar. Her zaman ıstırap çekilmiştir; ama ıstırap, o andaki felsefenin

ayakta tuttuğu bütünsel görüşler uyarınca ya "yüce", ya "doğru", ya

da "saçma" olmuştur. Mutsuzluk, soluk alan her şeyin dokusunu oluş­

turur; ama çeşitleri evrim geçirmiştir; her varlığı, böylesine ıstırap çeken

ilk insan olduğuna inanmaya iten alt edilmez görünümlerin birbirini

izlemesini sağlayan odur. Tek olmaktan duyduğu gurur, insanı,

kendi derdine aşık olmaya ve tahammül etmeye teşvik eder. Bir ıstı­

rap dünyasında, ıstırapların her biri, diğerleri nazarında tekbencidir.

Mutsuzluktaki özgünlük, onu kelime ve hisler bütünü içinde tecrit

eden sözel niteliğe bağlıdır. ..

Niteleyiciler değişir: Bu değişikliğe de zihnin ilerlemesi adı verilir.

Bütün bu niteleyicileri ortadan kaldırın: Uygarlıktan geriye ne kalırdı?

Zeka ile sersemlik arasındaki fark, çeşitlendirilmediği zaman

bayağılığa yol açan sıfat kullanımında ortaya çıkar. Bizzat Tanrı, sadece

kendine eklenen sıfatlarla yaşar; ilahiyatın varoluş nedeni budur.

Böylelikle insan, mutsuzluğunun yeknesaklığını daima farklı biçim-

lerde niteleyerek, ancak tutkulu bir yeni sıfat arayışıyla zihnin önünde

haklı çıkarır kendini.

(Oysa bu arayış acınacak bir şeydir. Zihnin sefaleti olan ifade sefaleti,

kelimelerin yoksulluğunda, tükenmeleri ve değersizleşmelerinde

gösterir kendini: Şeylere ve hislere yüklediğimiz öznitelikler, sonunda

sözel leşler gibi yatarlar önümüzde. Biz de onlara, sadece kapalı

yer kokusu saldıkları zamanı pişmanlıkla arayan bir bakış yöneltiriz.

Her titizlik, kelimeleri havalandırma, solgunluklarını çevik bir incelikle

telafi etme ihtiyacından doğar; fakat ruhun ve kelamın birbirine 

karıştıkları ve çürüdükleri bir bezginlik içinde son bulur. (Bir edebiyatın

ve bir uygarlığın ideal olarak son aşaması: Neron ruhlu bir

Valery düşünelim ... )

Taze duyularımız ve saf yüreğimiz, kendilerini bir niteleme evreninde

buldukça ve bundan büyük zevk aldıkça, sıfatın tesadüfleriyle

zenginleşirler; sıfat bir kez teşrih edildiğinde ise uygun olmadığı ve

kifayetsiz kaldığı ortaya çıkar. Mekanın, zamanın ve ıstırabın sonsuz

olduklarını söyleriz; ama sonsuz'un menzili şu kelimelerden fazla değildir:

güzel, yüce, uyumlu, çirkin ... Kişi kendisini kelimelerin temelini

görmeye mecbur kılmak mı istemektedir? Orada hiçbir şey görülmez;

yayılmacı ve bereketli ruhtan kopuk olduğu için, her kelime boş

ve geçersizdir. Zekanın gücü onların üzerine bir ışık tutmaya, onları

parlatmaya ve göz alıcı hale getirmeye çalışır; bu güç sistem mertebesine

yükseltildiğinde kültür adını alır- arkaplanında yokluk bulunan

bir havai fişek gösterisi.)

KAYGILARINDAN KURTULMUŞ ŞEYTAN

Niçin Tanrı o kadar soluk, o kadar dermansız ve o kadar vasat bir çekiciliktedir?

Niçin ilginçlik, tutarlılık ve güncellikten yoksundur ve

bize o kadar az benzer? Bundan daha az insan biçimli ve bundan daha

ucuz bir biçimde uzak bir imge var mıdır? Bu kadar soluk parıltıları

ve bu kadar sallantılı kuvvetleri nasıl yansıtabilmişizdir O'na? Enerjilerimiz

nereye akıp gitmiştir? Arzularımız nereye boşalmıştır? Hayat

veren küstahlık fazlamızı kim alıp götürmüştür peki?

     Şeytan'a doğru mu döneceğiz? Fakat ona dua etmeyi beceremezdik:

Ona tapmak, içe dönük bir biçimde dua etmek, kendimize dua etmek

olurdu. Apaçık gerçekliğe dua edilmez: Kesin, tapınma nesnesi

değildir. Tüm öz niteliklerimizi kendi benzerimize yüklemişizdir ve

görkeme benzer bir süs vernek için onu karalarla örtmüşüzdür: Yas

giysilerine bürünmüş hayatlarımız ve meziyetlerimizdir o. Önde gelen

niteliklerimiz olan kötülük ve sebatla donatarak benzerimizi mümkün

olduğu kadar canlı kılmaya uğraşırken tükenmişizdir; onun sureli

ne şekil verirken, onu çevik, oynak, zeki, müstehzi, özellikle de sinsi

kılmaya çabalarken güçlerimiz helak olmuştur. Tanrı'ya şekil vermek

için elimizin altında bulunan enerji stokları bir hiç haline gelmiştir. O

zaman, muhayyileden ve içimizde kalan azıcık kandan medet ummu-

şuzdur: Tanrı, kansızlığımızın ümidi olabilirdi ancak: Sallantılı ve

çarpık bir suret. O yumuşak, iyi, yüce ve doğrudur. Ama aşkınlığa

hapsedilmiş bu gülsuyu kokulu karşımda kendini bulan var mıdır ki?

İkiyüzlü olmayan bir varlık, derinlik ve gizem noksanlığı çeker; hiç­

bir şey gizlememektedir. Yalnızca murdarlık gerçeklik işaretidir.

Azizlerin ilginçliklerini tamamen yitinnemiş olmaları da, yüceliklerine

romanın kanşmasından ve ebediyetlerinin biyografiye elverişli olmasındandır;

yaşamları, bizi zaman zaman büyüleyebilen bir tarz için dünyayı terk ettiklerini gösterir ...

     Hayatla dolup taştığı için, Şeytan'ın hiçbir sunağı yoktur: İnsan

kendini Şeytan'da çok fazla bulduğu için O'na tapamaz; ondan bilerek

nefret eder; kendinden yüz çevirir ve Tanrı'nın yoksul vasıflannı ayakta

tutar. Ama Şeytan bundan şikayetçi değildir ve bir din kurmaya hiç

heveslenmez: Zayıflatılmamasını ve unutulmamasını temin etmek

için burada değil miyiz biz?

ÇEVREDE GEZİNTİ

Varlıkları bir çıkar ve ümit cemiyetine hapseden çemberin içinde, serap

düşmanı ruh kendine merkezden çevreye doğru bir yol açar. İnsanların

uğultusunu yakından işitmeye artık tahammül edememektedir;

onları birbirine bağlayan lanetli simetriye mümkün olduğu kadar

uzaktan bakmak istemektedir. Her tarafta şehitler görür: Kimileri gö­

rünür ihtiyaçlar adına, kimileriyse denetlenemeyen gereklilikler adına

kendilerini feda ediyorlardır; hepsi de adlarını bir kesinliğin altına

gömmeye hazırdırlar; bunu hepsi başaramadığından da, çoğu, düşledikleri

kan fazlasının kefaretini bayağılıklarıyla öderler. .. Hayatları,

istifade edemedikleri uçsuz bucaksız bir ölme özgürlüğünden ibarettir:

Tarihin ifadesiz kurban töreni, toplu mezar, onları yutar.

     Fakat ateşli bir ayrılık taraftarı olan kişi, güruhların musallat olmadığı

yollar arayarak en kenara doğru çekilir ve çemberin kenar çizgisi

üzerinde. vücuda tabi olduğu sürece aşamayacağı o çizgi üzerinde

ilerler; bununla birlikte bilinç, varlıksız ve nesnesiz bir sıkıntının

içinde tamamen saf olarak daha uzaklarda süzülür. Artık acı çekmi

yordur, kişiyi ölmeye davet eden bahanelerin üzerindedir ve kendini

taşıyan insan'ı unutur. Bir halisünasyon içinde algılanan bir yıldızdan

daha gerçek dışı bir halde, bir yıldızın fırdöndüsüne benzer bir durum 

önerir - ruh ise, bayatın çevresinde, daima sadece kendisiyle ve boş­

luğun çağrısına cevap vermedeki güçsüzlüğüyle karşı karşıya kalarak

gezinmektedir.

HAYATIN PAZARLARI

Pazar öğleden sonraları aylarca uzasaydı, ter dökmekten kurtulmuş,

ilk lanetin ağırlığından sıyrılıp hafiflemiş olan insanlık nereye varırdı?

Yaşanmaya değer bir tecrübe olurdu bu. Tek eğlencenin cinayet

olacağı; sefahatın yürek temizliği, naranın melodi, sırıtmanın şefkat

halinde görüneceği hayli muhtemel. Zamanın sınırsızlığı duygusu,

her saniyeyi dayanılmaz bir azaba, darağacına çevirirdi. Şiirle dolu

yüreklere şevksiz bir yamyamlık, bir sırtlan hüznü yerleşirdi; kasap

ve cellatlar bitkin düşüp tükenir, kiliseler ve genelevler iç çekişlerle

dolardı. Bir Pazar öğleden sonrasına dönüşmüş evren... sıkıntının

tasviridir bu -evrenin de sonu... Tarih'in üzerinde sallanan laneti kaldırın:

O anda kendini iptal eder, tılpkı mutlak bir tatil içinde varoluşun

kendi kurgusunu sergilemesi gibi... Gayret, hiçliğin içinde mitosları

inşa eder ve sağlamlaştırır; bu temel sarhoşluk, "gerçekliğe" dair

inancı kışkırtır ve ayakta tutar; oysa salt varoluşu seyre dalma, hareket

ve nesnelerden bağımsız seyre dalma, ancak olmayan'ı özümler ...

     Uğraşsızlar uğraşlılardan daha çok şeyi kavrarlar ve daha derindirler:

Ufuklarına sınır çeken hiçbir meşgale yoktur; sonsuz bir Pazar

günü doğmuş olan onlar, seyrederler ve kendilerini seyrederken seyrederler.

Tembellik, fizyolojik bir kuşkuculuktur, tenin şüphesidir.

Aylaklığa batmış bir dünyada bir tek uğraşsızlar katil olmazlardı. Fakat

insanlığın bir parçası değildirler ve ter dökmeyi bilmediklerinden

ötürü Hayat'ın ve Günah'ın sonuçlarına katlanmadan yaşarlar. Ne iyilik

ne de kötülük yaptıkları için insanlık sarasının seyircileri olan

onlar- bilinci boğan çabalara, zamanın haftalarına burun kıvırırlar.

Bazı öğleden sonraların sınırsız ölçüde uzamasından niye ürksünler

ki? Kabalık ölçüsünde basit ve besbelli şeyleri savunmuş olmanın

pişmanlığını duyarlar yalnızca. Bu dunımda, hakikat içinde umarsızca

saplanıp kalmak onları, ötekileri taklit etmeye ve küçültücü bir biçimde

meşgalelerin çekiciliğine kapılarak gönül eğlendirmeye sürükleyebilir.

Cennetin mucizevi kalıntısı olan tembelliği bekleyen tehli"ke 

budur. 

     (Aşkın tek işlevi, bizi bir haftalığına -ve sonsuza dek- yaralayan

ölçüsüz ve acımasız Pazar öğleden sonraları na dayanmamıza yardım

etmesidir.

     Atadan kalma kasılmaların sürükleyiciliği olmasa. binlerce göz

gerekirdi bize, saklı gözyaşlarımız için; ya da yenecek tırnaklar, kilometrelerce

tırnak ... Artık akmayan bu zaman başka türlü nasıl öldürü­

lür? Bu bitmez tükenmez Pazarlar'da var olma acısı kendini tümüyle

gösterir. Bazen bir şey içinde kendimizi unutmayı başarırız; ama dünya

içinde kendimizi nasıl unutabiliriz? Bu olanaksızlık o acının tanı­

mıdır. Bu acının yakaladığı kimse hiçbir zaman iyileşmeyecektir, evren

tamamıyla değişse bile. Değişmesi gereken yüreğidir, oysa yürek

değişmez; onun gözünde, varolma'nın da tek bir anlamı vardır: Acısı­

na gömülmek - gündelik bir nirvanaya varma talimi onu gerçeksizliğin

algısına yüceltene dek ... )

İSTİFA

Bir hastanenin bekleme salonundaydım: Yaşlı bir kadın bana dertlerini

anlatıyordu... İnsanların tartıştıkları şeyler, tarihteki kasırgalar -

onun gözünde bir hiçtiler: Zaman ve mekan içinde bir tek onun derdi

hüküm sürüyordu. "Yemek yiyemiyorum, uyku uyuyamıyorum, korkuyorum,

mutlaka cerahat var," diye sıralıyordu, dünyanın kaderi buna

bağlıymış gibi çenesini sıvazlayarak... Tiridi çıkmış, çenesi düşük

bir kadının kendine dikkat edişindeki bu aşırılık, önce beni dehşetle

tiksinti arasında kararsız bıraktı; sonra, sıra bana gelmeden hastaneden

çıktım gittim, ağrılarıma ilelebet sırtçevirmeye karar vermiştim...

     "Her bir dakikamın elli dokuz saniyesi," diye söylendim sokaklarda,

"acıya ya da... acı fikrine vakfedilmiş. Keşke bir taş olabilseydim!

'Yürek': Bütün azapların kökeni... Nesneye imreniyorum... maddenin

ve donukluğun lütfuna... Küçük bir sineğin gelgiti bana kıyamet bir iş

gibi görünüyor. Kendinden çıkmak günah işlemektir. Rüzgar, havanın

çılgınlığı! Müzik, sessizliğin çılgınlığı! Bu dünya hayatın önünde

pes ederek hiçliğe karşı kusur işlemiştir... Hareketten ve rüyalarımdan

istifa ediyorum. Namevcudiyet! Tek zaferim sen olacaksın... 'Arzu',

sözlüklerden ve ruhlardan hepten silinsin! Yarınların başdöndürü­

cü şakası önünde geriliyorum. Ve bazı ümitlerimi hala muhafaza etsem

dahi, ümit etme melekemi hepten kaybettim."

Emil Michel Cioran